INTERVIEW
door: Stefan de Graaf









“Rámon is Levitando”.
Foto © Thomas Huisman.


We treffen de van oorsprong Cubaanse pianist Ramón Valle in De Ysbreeker in Amsterdam. Het blijkt een tussenstop te zijn tussen de ochtendroutine van kinderen naar school brengen en werken aan een orkestcompositie voor het Israëlische Raananá Symphonette Orchestra waarbij jazz en klassiek elkaar de hand schudden. Roy Hargrove vatte het talent van Valle ooit samen als een uniek samengaan van subtiliteit én kracht. Dat gaat zowel op voor zijn spel als voor zijn persoon. Open, eerlijk, sympathiek, bewogen, sprankelend en energiek. Hij is één met zijn muziek.

Of zoals Valle ruiterlijk opmerkt: “Rámon is Levitando”. Hij brengt daarmee zijn eerste gelijknamige debuutalbum in herinnering maar vertolkt daarmee ook zijn visie op muziek: het gevoel dat je zweeft, vliegt, opstijgt, of misschien zelfs oplost en gewichtsloos wordt. Zijn inmiddels tiende en onlangs verschenen album 'Take Off' (In + Out Records) grijpt hier op terug én blikt vooruit.

“Mijn producer Suzi Reynolds uit New York en ik hebben voor dit album mijn lijfspreuk Levitando (zwevende) als uitgangspunt genomen. Als een letterlijk opstijgen en vestigen van mijn naam op de internationale kaart, om nummers van eerdere albums een lift te geven en om het publiek kennis te laten maken met nummers van artiesten die ik bewonder, zoals Leonard Cohen en Stevie Wonder, zodat mijn publiek mij ook op een andere manier leert kennen.”

Eigenlijk, zo blijkt tijdens het gesprek, gaat het maar over één onderwerp: Levitando. Dat blijkt meer dan genoeg. Alles wat Valle zegt en doet houdt hiermee verband.  











"Voor elke artiest en musicus gaat het erom de innerlijke stem
te vinden". Foto © Thomas Huisman.


Zangers
“Ik heb een grote bewondering voor zangers. In Cuba begeleidde ik de inmiddels overleden zanger Santiago Feliú, de Bob Dylan van Cuba, waar ik veel van heb geleerd. Het nummer 'Hallelujah' van Leonard Cohen op mijn nieuwe album draag ik aan hem op. Hij leerde me om in de begeleiding -  anders dan in de klassieke muziek waar je een ondergeschikte rol hebt - mijn eigen stem te laten horen en met elkaar in gesprek te gaan. Als een soort van vraag-en-antwoordspel. Die communicatie is zo belangrijk. Als ik met mijn trio, met bassist Omar Rodriguez Calvo en percussionist Ernesto Simpson, speel dan geldt hetzelfde principe. We zijn drie communicerende vaten. Je praat met elkaar, je verheft je stem, je geeft je mening. Je bewaart een geheim en op momenten zeg je tegen elkaar ‘Oké, we zien elkaar straks weer. Tot later!’”

Regelmatig zingt hij melodieën en laat hij z'n handen dansen over de tafel. Valle is de belichaming van muziek. Zijn bewondering voor zangers wordt steeds duidelijker: “Bij zangers is het lichaam het instrument. Hun instrument valt bijna samen met hun innerlijke stem. Voor elke artiest en musicus gaat het erom die innerlijke stem te vinden, die innerlijke stem te laten spreken door jou en je instrument. Dan kun je een verhaal vertellen. Dat gaat zoveel verder dan virtuositeit, hoewel dat op zich ook vanuit je binnenste kan komen.”

Met een bijna spirituele visie, iets dat hij van zijn moeder heeft meegekregen, blikt Valle terug op ervaringen van muziek maken tijdens concerten: “Het moment dat je opstijgt en jezelf laat spreken door het instrument en door de andere musici heeft iets bijzonders. Je hoort jezelf spelen, op zo'n moment ben jezelf het medium geworden. Een kanaal waardoor jij en de anderen kunnen spreken. De muziek geeft je een lift, je stijgt op en grenzen vervagen. Het pure en onbevangen luisteren naar jezelf en de groep blijft over terwijl je speelt. Dan kun je genieten. Dat is Levitando.”











'Mijn Cubaanse herkomst gaat goed samen met de open en gedisciplineerde cultuur van Europa'. Foto © Thomas Huisman.


Verwarrend
Maar die ervaringen kunnen ook verwarrend zijn: “Tijdens een soloconcert in Duitsland had ik voor het concert een vermoeid en zwaar gevoel, een soort van verveling. Ik kon het niet goed plaatsen. Mijn lichaam protesteerde. Tijdens het eerste deel van het concert had ik een schuldgedachte, omdat ik van mening was dat mijn muziek niet oprecht genoeg was. De mensen moesten betalen voor een leugen! Dat gaf mij een heel onaangenaam gevoel. Tijdens de pauze kwamen er veel mensen naar me toe die zeiden dat ze nog nooit zoiets hadden gehoord. Ik was verbluft. Ze waren geraakt. Ik realiseerde me later dat ik me tijdens het concert heel kwetsbaar had gevoeld en dat die kwetsbaarheid mijn muziek juist had verdiept en verrijkt. Die bewustwording was een belangrijk moment en heeft me doen realiseren dat ik van zulke akelige gevoelens kan leren genieten. Ze zijn echt.”

Valle denkt in verbindingen. Op een hoger niveau wordt alles één. In 1998 vestigde hij zich definitief in Amsterdam: “Toen ik naar Europa kwam ontdekte ik dat een gestructureerd en geregeld leven voordelen kan hebben. Het is als een architectuur en het geraamte van een bouwwerk. Als dat stevig staat dan geeft dat comfort en ruimte voor vele mogelijkheden. Ik ontdekte dat mijn Cubaanse herkomst en de expressieve en uitbundige cultuur, goed samengaat met de open, relaxte en gedisciplineerde én historisch rijke cultuur van Europa. Het is yin en yang. Het zijn tegengestelde krachten, maar ze vullen elkaar aan. Door die verschillen te overbruggen vind ik mezelf.' 

En dat principe geldt ook voor het stukje kind in onszelf. De beweeglijkheid, energie en spontaniteit van Valle illustreert ergens ook zijn compassie voor het kind zijn: “Een kind is gevoelig, kent geen arrogantie, is oprecht en nederig. Een kind is onbevangen, kent bijvoorbeeld de muziek van Stravinsky niet, heeft nog geen beeld van wat goed of fout is. Een kind is vooral nieuwsgierig en op zoek. Het is bijna een plicht om dat te koesteren.”











'Klassieke muziek en jazz zjn één'.
Foto © Thomas Huisman.


Horowitz
Net zoals je opstijgt in het vliegtuig, als het perspectief zich verruimt, landsgrenzen niet lijken te bestaan en je neerkijkt en kunt zeggen dit is de aarde, zo kun je ook over muziek denken. Op een hoger niveau zijn er vooral verbindingen en overeenkomsten. Valle noemt de intense bewondering die de klassieke muzieklegende Vladimir Horowitz en de jazzvirtuoos Art Tatum voor elkaar hadden: “Het is bekend dat Horowitz ooit over Tatum zei dat als hij zich zou overgeven aan de klassieke muziek, Horowitz er de brui aan zou geven. Het getuigt van een diep wederzijds respect.”

Volgens Valle zijn klassieke muziek en jazz één: “Een klassiek pianist houdt zich vooral bezig met fraseringen en interpretaties van de muziek. Maar als de klassieke muziek de basis is die je gebruikt voor improvisaties, dan kun je het oproepen wanneer je het wilt. Het bevindt zich ergens in je lichaam, je hoeft je er alleen mee te verbinden. En op dat niveau is er geen verschil meer tussen klassieke muziek, blues, latin jazz of moderne muziek. Ze komen samen en ze komen uit één basis.”

En dat is maar al te goed te horen op zijn nieuwe album 'Take Off'. Luister bijvoorbeeld naar de nummers 'Kimbara Pa' Ñico' waar Cubaanse ritmes, jazz en Prokofiev elkaar ontmoeten of 'Trance Dance in Blue' dat een aanstekelijke mix kent van latin en blues. Valle laat met dit album zien dat zijn nieuwsgierigheid onbegrensd is én dat hij tegelijkertijd dicht bij zichzelf blijft. Daarmee overtreft hij zichzelf keer op keer.    

De cd-presentatie van 'Take Off' door het Ramón Valle Trio vindt plaats op 2 mei in Lantaren Venster Rotterdam.

• www.ramonvallemusic.com