CONCERTRECENSIE. Paradox Tilburg, Alexander von Schlippenbach Trio, 1 december 2006
beeld: Stef Mennens
door: Rinus van der Heijden

Misschien moet je het wel goochelen met de tijd noemen, free jazz uit de jaren zestig. Om diverse redenen. Eerstens is er het vaak gehoorde argument dat free jazz gedateerd is – waarom hoor je dat nooit als het gaat om bebop, om maar eens wat te noemen? Een ander aspect is, dat je de authentieke free jazz, die uit de jaren zestig dus, in deze tijd nooit meer hoort. Maar het belangrijkste argument om deze muziekstijl als ‘goochelen met de tijd’ te omschrijven is wel, dat geen enkele vrije improvisatie hetzelfde kan zijn.

Alexander von Schlippenbach, Evan Parker, Paul Lovens

Toegegeven: zelfs geen klassiek concert is hetzelfde. Omdat op het moment dat een noot klinkt, deze meteen verleden tijd is. Maar binnen klassieke- en vrijwel alle andere muziekstijlen gelden afspraken. Ook binnen jazz. Behalve als zij free jazz heet. Want daar zijn geen deals, geen akkoordenschema’s, geen melodie of harmonie. Er is slechts de titanenstrijd tussen musici, die tot het uiterste willen gaan en elkaar muzikaal aftasten en afmatten. In free jazz telt slechts één gemeenschappelijke noemer: de oren.

Moet je daar nu blij mee zijn, met free jazz? Zeker wel. En vooral als ze stamt uit de al eerder genoemde jaren zestig. Want wie deze avond aanwezig was bij het concert van het Alexander von Schlippenbach Trio zal moeten toegeven, dat free jazz in de huidige tijd toch een andere dimensie heeft gekregen: die van voorspelbaarheid en gebrek aan avontuur. Von Schlippenbach op piano, Paul Lovens op slagwerk en Evan Parker op tenor- en sopraansax hadden daar geen last van. Hun muziek is als een monumentaal pand, waarin de vele kamers elk hun eigen geheim verbergen.

Want laat dat duidelijk zijn: in de free jazz van dit trio moet je binnendringen, op zoek gaan naar de ziel ervan. Je krijgt er niets cadeau. In eerste instantie lijkt het erop of de drie groepsleden volstrekt langs elkaar af spelen. Misschien is dat nog wel zo ook. Maar 35 jaar samenzijn wekt natuurlijk ander samenspel en verbintenissen op. In het geval Von Schlippenbach-Lovens-Parker zijn dat drie afzonderlijke muzikale portretten, die als één geheel moeten worden beluisterd. Dan hoor je dat er wel degelijk naar elkaar is geluisterd, maar dat de uitdaging die ze elkaar opleggen, tot in het uiterste wordt doorgevoerd.

Het Von Schlippenbach Trio houdt van snelheid. En van dichtgeplamuurde muziek. En van krachtpatserij. Alles in de goede betekenis van het woord. Want wie Evan Parker met zijn overrompelende, circulaire ademhalingstechniek zo’n tien minuten onafgebroken blazend hoorde tekeergaan, kan zeggen: mannetjesmakerij. Maar diegene krijgt ongelijk. Want deze passage in het concert is zo’n kamertje met een eigen geheim. Dat niet alleen de techniek van Parker prijsgeeft, maar ook die van de twee andere bandleden. Lovens, die zich onverstoorbaar tikkend, schuivend en ritselend onder de muziek ophoudt; Von Schlippenbach die met allerlei voorwerpjes glijdend over de pianosnaren de muziek lijkt te ontregelen. Niet dus, het is zíjn muzikaal portret. Zonder dat kan er geen sprake zijn van muziek van het Alexander von Schlippenbach Trio. Want daaraan levert ieder van de drie eenzelfde aandeel.

• Alexander von Schlippenbach website
• Evan Parker, Paul Lovens: European Free Improvisation Pages