ACHTERGROND
door: Erno Elsinga

Zat de muziekindustrie enige tijd geleden - vanwege de digitalisering van de geluiddrager - nog flink in het slop, met behulp van Internet is zij een geheel nieuwe en lucratieve richting ingeslagen. Vreemd genoeg waren het niet de platenmaatschappijen die voorop liepen in deze nieuwe ontwikkeling. Zij bleven volharden in het op voorhand zinloos beveiligen van hun cd-koopwaar ten einde het illegaal kopiëren van muziek en het illegaal downloaden daarvan tegen te gaan. Door veel tijd en energie te steken in het ontwikkelen van software die dat mogelijk moest maken – maar jammerlijk faalde – misten zij de slag om de toekomst; door zich stroef op te stellen tegenover de legalisering van downloads verloren zij het initiatief.

Andere aanbieders dan platenmaatschappijen speelden wel in op de moderne wensen van de consument. iTunes Music Store, inmiddels omgedoopt tot iTunes Store en eigendom van computerfabrikant Apple, verkocht tot nu toe 1,5 miljard nummers aan 50 miljoen klanten. Dat is 80 procent van de online muziekhandel. In Groot-Brittannië is iTunes zo groot dat de verkopen meetellen in de hitparades. Binnenkort krijgt het gezelschap van aanbieders zoals Myspace, Microsoft (onder de naam Zune Marketplace) en, jawel, Talpa, dat samen gaat werken met Sony BMG Entertainment onder de naam 8ball Music.

Onbekend talent

Uitgangspunt van Myspace en Talpa is dat het een platform wil zijn voor ‘de onbekende muzikant’. Zonder tussenkomst van de platenmaatschappij wordt het voor de muzikant mogelijk, zonder noemenswaardige marketinginvesteringen, wereldwijd zijn / haar muziek aan de man te brengen. Het neemt feitelijk de rol van platenmaatschappij én distributeur op zich. Myspace, een populaire netwerksite met ruim 110 miljoen gebruikers, gaat muziek verkopen van ruim 3 miljoen ‘onbekende’ bands. Talpa ontvouwde zijn plannen vorige maand. Het mediabedrijf heeft de voormalige EMI-medewerkers Tony van de Berkt en Robin van Beek in dienst genomen om de plannen te concretiseren. ‘De markt ligt vooral open voor jong talent’ prediken zij. En daarin hebben zij groot gelijk. Laat de digitale exploitatie van nieuw talent maar over aan de computer- en mediajongens.

Kritiek versus angst

Grote concerns lopen vaak achter ontwikkelingen aan. Zij zijn niet meer de bedenker van een origineel idee, maar kopen het op. Daarmee schakelen ze de concurrent uit of blijven (meestal tijdelijk) een concurrent een tijdje voor. Totdat er weer iets nieuws opborrelt waarop ze geen antwoord hebben. Zodoende proberen zij de markt te beheersen.

Kritiek versus angst voor grote mediabedrijven die nu ook roeren in de muziekwereld. Talpa is eigendom van John de Mol. Myspace is in handen van Robert Murdoch, een Australische mediamagnaat die een relatief groot gedeelte van de Amerikaanse mediamarkt beheerst. Passie voor muziek speelt in beide gevallen geen rol. Marketingstrategieën daarentegen des te meer.
Apples’ iTunes biedt naast muziek nu ook populaire televisieseries aan. De eerste stap naar het aanbieden van speelfilms is al gemaakt. Daarmee verandert de computerfabrikant in een mediabedrijf, zo liet directeur Steve Jobs afgelopen 15 september voor een verbouwereerde zaal vol Apple-adepten weten.

Angst is er nog meer. Door gebruik te maken van Internettoepassingen is het voor de uitgever mogelijk de bezoeker ‘te volgen’ en ‘te sturen’ declameren critici. Alle (gratis) Myspacepagina’s van gebruikers zijn rijkelijk voorzien van reclame. Appeltje eitje voor mediamagnaten die de bezoeker in een commercieel stramien duwt. Talpa bijvoorbeeld zal ongetwijfeld van de gelegenheid gebruikmaken het kijk- en koopgedrag van de bezoekers te inventariseren en los te laten op het noodlijdende televisiekanaal. Nou en? Maar eenheidsworst dreigt, natuurlijk.

De muzikant en de luisteraar

Aan de andere kant betekenen de recente ontwikkelingen voor de muzikant en de luisteraar voornamelijk goed nieuws. De muzikant kan desgewenst elke opname of concert die zijn goedkeuring verdient wereldwijd verkopen. De luisteraar hoeft niet meer tevergeefs opzoek ('tip van een kennis uit het buitenland') naar opnamen van die ene talentvolle trompettist aan de overkant van de plas die lokaal de hemel ingeprezen wordt maar waarvan geen cd in eigen land verkrijgbaar is.
Belangrijkste facet voor de muzikant is dat zijn muziek door een groter publiek gehoord wordt wat zou moeten resulteren in naamsbekendheid en, uiteindelijk, optredens. Rest enkel de vraag hoe de muziek onder de aandacht te brengen.

Dan de verdeling van de centen. Gewoonlijk kost een download tussen de 20 cent en 1 dollar / euro per nummer. De muzikant houdt daar doorgaans meer dan de helft aan over. Geen gekke deal als je bedenkt dat de afzetmarkt goedkoop en in een handomdraai uitgebreid wordt van nationaal tot wereldwijd.

Het einde van de CD

Natuurlijk is de rol van de platenmaatschappij niet uitgespeeld. Blue Note, Challenge, Verve, Criss Cross, het zijn labels met uitstraling waar elke muzikant zijn naam graag aan verbindt. Maar het geeft te denken dat Blue Note in de afgelopen vijf jaar slechts één pianist contracteerde, Robert Glasper, terwijl er zo tien betere te vinden zijn zonder platendeal.

De CD als belangrijkste geluidsdrager heeft zijn langste tijd gehad. De nieuwe ontwikkelingen zijn onomkeerbaar, hebben een hoge handelingssnelheid en zijn bovendien kostenbesparend. Dat platenmaatschappijen niet zelf als eerste de digitale downloadmarkt exploiteerden is een raadsel en getuigd van een gebrek aan inzicht.

Critici die wijzen op het gevaar dat de muziekindustrie uiteindelijk in handen valt van de media hebben een punt, maar eentje die niet standhoudt. Het staat de muzikant vrij via zijn website de verkoop te reguleren (bezoek ter illustratie de in dat opzicht fantastische website van Ricky Lee Jones – veel van haar muziek is uitsluitend via haar website te koop). Het staat bovendien de ondernemer vrij een website te starten waarop het muziek aanbiedt. Kijk bijvoorbeeld naar de downloadshop van Legal Download op deze website.

De rol van de platenmaatschappij is niet uitgespeeld maar heeft wel ingeboet aan machtspositie. Door alle ontwikkelingen is de muzikant minder afhankelijk geworden van de inspanningen van zijn label op het gebied van distributie en publiciteit. De onafhankelijke muzikant kan zijn distributie en publiciteit voortaan zelf regelen en zijn muziek mondiaal slijten. Kwestie van handigheid.