INTERVIEW
door: Mischa Beckers







Hans Zuiderbaan, voorzitter van Stichting Porgy en Bess: "Wij kunnen het ons niet veroorloven om extreem te programmeren. Wel verrassend, en daar kun je net zo goed vernieuwend in zijn." Foto © Eddy Westveer


Dankzij een afgelast concert in Moskou kon jazzpodium Porgy en Bess het Roy Hargrove Quintet naar Terneuzen halen. Het kwintet speelt er op 28 maart tijdens het mini jazzfestival 'Summertime' waar een dag later het Roberta Gambarini Quartet optreedt. Ook tijdens dat concert geeft trompettist Hargrove acte de précense. Het jazzpodium dat in 2007 het 50-jarig jubileum vierde, heeft met de programmering geen moeite. Vele groten uit de nationale en internationale jazzscène stonden en staan nog steeds in de rij om er te spelen. Voorzitter van Stichting Porgy en Bess, Hans Zuiderbaan, geeft tekst en uitleg.

Frank Koulen (1922, Nieuw Nickerie, Suriname) kwam als marinier bij het Korps Mariniers te Curaçao met de geallieerden via de Verenigde Staten, Engeland en Normandië in 1944 in Terneuzen terecht. In 1957 opende hij er Porgy en Bess, aanvankelijk een lunchroom. De jukebox trok muziekliefhebbers en al snel werd live muziek gespeeld. Mond-op-mond reclame was voldoende om jazzbands uit het hele land en publiek te trekken. Al snel volgden buitenlandse artiesten zoals The Platters en Eddy Boyd en de grotere Nederlandse muzikanten waaronder Oscar Harris, Rita Reys en Pim Jacobs. Het cafetaria groeide in korte tijd uit tot een heuse jazzclub en de indrukwekkende reeks artiesten die er optraden behelst niet alleen alle grote en minder grote Nederlandse jazzmuzikanten, maar reikt ook van Chet Baker, Archie Shepp, Art Porter, Jeff Hamilton, Philippe Catherine en Toots Thielemans tot Lee Konitz, Joe Lovano, Kenny Werner, Christian McBride en Diana Krall.

Oprichter Frank Koulen overleed in 1985 en Porgy en Bess werd voortgezet door een stichting. "Toen Frank overleed richtten we de stichting op met als doel het pand in goede bouwkundige staat te krijgen en zonder schulden door te starten. Met een harde kern kregen we sponsors en de politiek mee en met steun van het Prins Bernard Fonds konden we een goede geluidsinstallatie aanschaffen", legt Hans Zuiderbaan uit. Zuiderbaan's hartenkreet was "Porgy en Bess moet blijven. Het moet niet de zoveelste schoenenzaak in de Noordstraat (winkelstraat waar het jazzpodium is gevestigd) worden." Samen met manager Maja Lemmen en een grote groep vrijwilligers bouwde hij Porgy en Bess uit tot wat het nu is: een cultuurtempel voor alle gezindten, jazz, blues, pop, literatuur, toneel en klassieke muziek.

"De exploitatie is in handen van de Stichting Porgy en Bess. Voor de programmering van evenementen zijn andere stichtingen verantwoordelijk namelijk Porgy en Jazz, Roots voor blues - en rockmuziek, Prometheus voor literatuur in de breedste zin en Open Haard voor klassieke muziek".










Sfeerimpressie van Porgy en Bess tijdens een optreden van Roberta Gambarini. Foto © Eddy Westveer


Stichting Porgy en Jazz programmeert circa twee maal in de maand een jazzconcert. "We zijn geen ruim gesubsidieerd podium. De baromzet is voor de exploitatie van het pand en voor de programmering zijn we afhankelijk van entree, donateurs - en dat zijn er best veel - en sponsoring. In sponsoring zijn we goed. We hebben er inmiddels veel. Over de hele groten zoals een Herbie Hancock of Wayne Shorter hoeven we ons geen illusies te maken. Dat is financieel onhaalbaar. Al kun je daar geluk mee hebben. Toen collega Peter Beije zei dat Monty Alexander op jubileumtour was dacht ik meteen dat we die niet zouden kunnen betalen. Toch vroegen we even na en hij kwam. Dan moet de entreeprijs iets omhoog maar de tent zit wel vol".

En zo heeft Porgy en Bess wel vaker artiesten via een bijzondere manier op bezoek. Zuiderbaan schudt moeiteloos talloze anekdotes uit de mouw. Zoals die ochtend toen Frank Koulen hem belde en meldde dat Boy Edgar even langs zou komen om met een band te spelen. 's Avonds trad hij aan en bleek de band zijn gehele bigband te zijn waarin onder andere Johnny Griffith, Slide Hampton, Art Taylor en Benny Bailey. Edgar deelde onder het spelen wat head arrangements uit en repeteerde zo het repertoire dat hij de volgende dag tijdens een concert in Amsterdam wilde doen.

Of het optreden dat Art Blakey er in 1982 met zijn Jazz Messengers gaf. Blakey zat met Koulen gezellig witte wijn op het terras te drinken en het concert begon dus wat later. Wat volgde was een verpletterend optreden met muzikanten die het ontzettend naar hun zin hadden. Wynton Marsalis had de band net verlaten maar in de gelederen zaten toen nieuwelingen als Terence Blanchard op trompet en Donald Harrison op altsaxofoon. Zoals vereist speelden ze het hele bandbook uit het hoofd. Blakey hield één van zijn bekende toespraken over het nut van jazz: "this music has a reason".

"Chet Baker met Philip Catherine was ook zo mooi. Zij kregen het publiek muisstil. Dat was uitzonderlijk hoor. Je moet rekenen, in die tijd lulde men nog gewoon door de muziek heen".

Programmering is dus geen probleem - het podium is inmiddels wereldwijd bekend en artiesten uit de Verenigde Staten mailen gewoon of ze kunnen komen spelen - en wat dat betreft kan Porgy en Bess zijn eigen koers varen. Er is overleg met bijvoorbeeld Willem Kniknie van MuziekPodium Zeeland en men komt er altijd uit mocht men elkaar qua overlap of gewenste artiest in de weg zitten.

"MuziekPodium Zeeland programmeert misschien progressiever. Maar goed, daar zitten natuurlijk ook de concerten met Paul van Kemenade en Willem Breuker tussen die je moeilijk nog heel progressief kunt noemen. Feit is dat wij ons niet kunnen veroorloven om extreem te programmeren. Porgy en Bess staat dus wat meer in de traditie maar daar kun je net zo goed vernieuwend zijn. Of, verrassend, dat is misschien een beter woord. Het mooiste voorbeeld vind ik Benjamin Herman. Met zijn steeds wisselende gezelschappen brengt hij vaak iets verrassends terwijl er een groot element traditie in zit. Hij zet zich geweldig in, wint snel het vertrouwen van het publiek en doet toch geen concessie aan zijn eigen smaak".

Een ander voorbeeld dat Zuiderbaan noemt is het optreden onlangs van trompettist Eric Vloeimans met pianist Bojan Zulfikarpasic waarbij de heren een minutenlange staande ovatie kregen vanwege de indrukwekkende compleet nieuwe invulling aan hun eigen stukken.

"Ook de artists in residence zorgden voor heel bijzondere momenten. De samenwerking van Jesse van Ruller met Bert van den Brink bijvoorbeeld. Daar is hun latere cd op gebaseerd. Of de improvisaties die Hein van de Geyn iedere keer aan gaat met Paulien van Schaik. Heel spannend, ze weten er soms met moeite uit te komen".

Hoewel er soms qua volume geweldenaren op het podium staan, vindt Zuiderbaan Porgy en Bess bij uitstek geschikt voor de wat intiemere concerten zoals die van Van de Geyn en Van Schaik. Qua akoestiek en geluidsinstallatie zijn beiden geen probleem. "We beschikken over een uitstekende Steinway vleugel waar cracks als Walter Norris lyrisch over zijn. Dat mag trouwens ook op het conto van onze pianostemmer geschreven worden. Inmiddels hebben we ook microfoons van uitzonderlijk hoge kwaliteit".

Uitzonderlijk is ook de manier waarop de artiesten in Porgy en Bess worden opgevangen. "Toen Joe Lovano kwam ging ik hem gewoon in Hilversum ophalen met de auto en hadden we onderweg de grootste lol". Veel artiesten gaan met de Porgy en Bess-crew een hapje eten bij 'Trudy' in de binnenstad van Terneuzen. Hargrove speelt niet alleen graag in Porgy en Bess. Voor hem is het ook lekker bijkomen tijdens een wandelingetje langs de Schelde. Aan het einde van zo'n verblijf brengt bijvoorbeeld fotograaf Eddy Westveer hem weer naar het vliegveld.

En dan te bedenken dat aan de basis van Porgy en Bess vrijwel alleen vrijwilligers staan onder aanvoering van manager Maja Lemmen, verantwoordelijk voor het pand, de exploitatie en de opvang van de muzikanten. "Onze vrijwilligers zijn ons grootste kapitaal. Onze grote kracht is de bundeling van al die clubjes die ontzettend gemotiveerd en gedisciplineerd hun werk doen".

• Porgy en Bess
• Festival Summertime: 28 maart Roy Hargrove Quintet, 29 maart Roberta Gambarini Quartet