Programmering VPRO in Bimhuis niet vrijblijvend
CONCERTRECENSIE. VPROJazzLive Weekend met The Nexus, Oren Marshall, Causing A Tiger, Bimhuis Amsterdam, 11 maart 2011
beeld: Julia Free
door: Jan Jasper Tamboer
De VPRO en jazz, dat gaat prima samen. Denk aan 'VPRO’s Jazz op het dak', de donderdag- en vrijdagavond op Radio 6 met Aad van Nieuwkerk en Vera Vingerhoeds, eens in de maand de live-uitzending op zaterdag vanuit het Bimhuis en Vrije Geluiden op zondagmorgen, waarin altijd wel een jazzitem zit. Nu is er voor de derde keer een heel VPROJazzLive Weekend, met uiteenlopende artiesten en zonder een bepaald thema. Jazzenzo koos de vrijdagavond uit om een indruk op te doen.
Franz von Chossy (The Nexus), Carla Kihlstedt (Causing a Tiger) en Oren Marshall vulden de vrijdag van het VPROJazzLive Weekend in het Bimhuis.
Vera Vingerhoeds rijgt op enthousiasmerende wijze de verschillende programmaonderdelen aaneen. Zij wijst erop dat het weekend een productie is van VPRO en Bimhuis, met steun van het Mediafonds. Vingerhoeds kondigt de eerste act, pianotrio The Nexus, aan als een vrij improviserende band, die vooral in het nu, in het moment, wil opereren. Er zijn zeker momenten in hun concert die er echt toe doen, waarin het ensemble boven zichzelf uitstijgt. Dan ontstaat er magie.
Op ander ogenblikken echter, komen er geen ideeën en blijft de band zoekende, dan kan The Nexus minutenlang in een thema blijven hangen. De muzikanten kunnen niet altijd direct adequaat op elkaar reageren. De band opent met kikkergekwaak, zoals op de cd 'Further Out'. Het volgende nummer, 'Reclaim You Mind', bevat flarden van een tekst van Terence McKenna, een goeroe voor de groep. Dat zijn dan meteen ook de enige herkenningspunten in het optreden van The Nexus, dat inderdaad vooral in het nu van de vrijdagavond in het Bimhuis te werk gaat. Dat brengt risico's met zich mee, maar de band weet te overtuigen in het laatste, psychedelische stuk, waarin positieve krachten lijken samen te komen.
Franz von Chossy haalt indringende, krachtige tonen uit zijn Nord Electro. Met de dwingende ritmes van drummer Phillippe Lemm en het pulserende spel van Rodrigo Reijers op contrabas, zorgt dat voor een sensatie van machtigheid. De band heeft het vermogen om bij de luisteraar door te dringen tot diepere lagen van de geest. Dat is ook precies de bedoeling van deze muzikanten, die er een specifieke levensvisie op na houden over hoe we als mensen samenleven in en met onze omgeving. Het gaat hier niet om onbeduidende deuntjes. Uit het niets ontstaan soms fraaie melodieën, die echter ook weer vakkundig om zeep worden geholpen.
Shahzad Ismaily en Matthias Bossi (Causing a Tiger) en Rodrigo Reijers (The Nexus).
De volgende act is heel wat luchtiger. Oren Marshall weet zich met zijn bastuba plus elektronica verzekerd van lachers in de zaal. Door te zingen via zijn instrument en door het gebruik van effecten weet hij de tuba te verrijken en soms zo te vervormen dat het resultaat hilarisch wordt. Volgens Vingerhoeds speelt hij bij concerten wel eens op vijf tuba's, die in een halve cirkel om hem heen liggen. Hij beperkt het nu tot een, die hij zo hanteert dat de toeter recht vooruit steekt.
Marshall speelt eigen werk, standards uit de swingtijd, onder anderen van Duke Ellington, en improviseert er op los. Hij componeerde onder meer werk voor tuba en pennywhistle. Marshall speelt ook een stuk voor bigband. Je kunt wel proberen in je eentje een heel orkest te vertegenwoordigen, maar je krijgt dan natuurlijk nooit de rijke klank van zo'n groot gezelschap. Wel toont Marshall zich een virtuoos, die op technisch vaardige wijze lichtheid brengt met zijn zware instrument. Zijn performance duurt precies lang genoeg, voordat hij in herhaling begint te vervallen.
Causing A Tiger mag de avond afsluiten. De bandleden komen op, nemen hun posities in en dan is er enige tijd stilte. Wat is hiervan de bedoeling? Het is kenmerkend voor een optreden dat getekend wordt door afstandelijkheid en pretenties. Toch weten violiste en zangeres Carla Kihlstedt, bekend van Tin Hat en Cosa Brava, Shahzad Ismaily (Marc Ribot) en Matthias Bossi bij tijd en wijle tot betoverende muziek te komen, die vaak lastig te plaatsen is. Zeker zijn er folkinvloeden en zeker is de muziek soms minimalistisch. Zeker is ook dat Bossi als Tom Waits klinkt met zijn spoken word. Kihlstedt gaat soms richting Nina Hagen, maar komt nog meer in de buurt van Patti Smith.
Soms klinkt ritmisch gehijg, begeleid door een fluittoon en een dwingende tom. Er zijn verstilde, summiere noten op viool en Rhodes. Verderop speelt het trio met groovende bas, drums en viool, die ook regelmatig loopt. De zang van Kihlstedt doet hier en daar denken aan jodelen. Tekstfragmenten worden minutenlang herhaald. Een nummer stopt abrupt, midden in een vioolsolo. Impressies van een intrigerend optreden dat zowel op bijval als onbegrip kan rekenen. VPROJazzLive weet scherp te programmeren en kiest lang niet voor de gemakkelijke weg. Dat siert ze.
