FESTIVALRECENSIE. Stranger Than Paranoia met: MixMonk, Picatrix en Bik Bent Braam ‘El XYZ de Son’, Paradox, Tilburg, 23 december 2019
beeld: Olga Beumer
door: Cyriel Pluimakers

Waar op andere Nederlandse jazzfestivals vaak dezelfde acts staan, zorgt Stranger Than Paranoia nog telkens voor avontuur en vernieuwing. Een evenement waar het niet gaat om de rinkelende kassa, maar waarin de artistieke kwaliteit leidend is. Vanaf het begin is de energieke Paul van Kemenade de programmeur en dit jaar beleeft het evenement zijn 27ste editie. Naast drie avonden in Paradox is er op kerstavond ook een editie in Brebl Nijmegen.

  
MixMonk, Picatrix en Bik Bent Braam openden de 27e editie van Stranger Than Paranoia in Tilburg.

Monk ontregeld
Het internationale MixMonk – met saxofonist Robin Verheyen, pianist Bram de Looze en drummer Joey Baron – opent de avond met een prettig ontregelende versie van de muziek van de legendarische Thelonious Monk (1917-1982). Bekende thema’s worden op hun kop gezet en nieuwe composities, die geënt zijn op zijn oeuvre, worden ten gehore gebracht. Het slagwerk van Baron is een wonder van vindingrijkheid en hij vormt duidelijk de muzikale spil van het trio. Pianist De Looze is een minder hoekige versie van de grote jazzvernieuwer en het spel van saxofonist Verheyen zit vol uitstapjes en onverwachte wendingen. 

  
Drummer Joey Baron van MixMonk. Picatrix met pianiste Nora Mulder, vocaliste Greetje Bijma en violiste Mary Oliver.

Picatrix
Een van de meest geslaagde muzikale samenwerkingen van de afgelopen jaren vormt het trio Picatrix, met vocaliste Greetje Bijma, violiste Mary Oliver en pianiste Nora Mulder. Een verbond dat ontstond op het Utrechtse Le Guess Who 2018 onder curatorschap van Han Bennink. De drie dames behoren afzonderlijk al tot de top van de improvisatiescene, maar als ensemble vormen ze een broeierige en onweerstaanbare mix van artistieke inventiviteit. Alles lijkt mogelijk en de wijze waarop ze op elkaar reageren maakt duidelijk dat ze op het gebied van intuïtie absoluut de meerdere zijn van hun mannelijke musicerende evenknie. Soms komt er een herkenbare referentie naar een jazz standard voorbij of een Keltisch volksliedje. Ook de zwoele stem van Marlène Dietrich maakt deel uit van het uitgebreide palet. De geprepareerde piano van Mulder houdt de boel ondertussen bij elkaar en wat er ontstaat is een wonderlijk muzikaal weefsel, met een uitermate spannend gesprek tussen violiste Oliver en stemwonder Bijma. 

  
Michiel Braam dirigeert zijn Bik Bent Braam El XYZ de Son, met onder meer trombonist Ilja Reijngoud.

Michiel Braam
Rond de uit Nijmegen afkomstige pianist en componist Michiel Braam is de afgelopen periode enige radiostilte ontstaan. Begrijpelijk omdat hij te maken kreeg met subsidieperikelen en ondertussen ook nog een veeleisende baan had aan ArtEZ Arnhem. De Bik Bent Braam is zijn meest ambitieuze initiatief en de afgelopen jaren heeft hij zich verdiept in Zuid-Amerikaanse ritmes. Eerst in kleine configuraties, maar nu ook met zijn 13-koppige orkest. Tijdens Stranger Than Paranoia presenteert hij een latin versie van de 26-delige compositie waarmee hij bijna 25 jaar geleden furore maakte, die nu omgedoopt is tot ‘El XYZ De Son Bent Braam’. Het orkest swingt als nooit tevoren en er wordt met passie gespeeld. Braams pianospel is krachtig en de saxofonisten Efraïm Trujillo en Jesse Schilderink zetten, aangevuurd door de kopersectie, Paradox in vuur en vlam. Trombonist Ilja Reijngoud zorgt voor de mooiste solo van de avond en de krachtige percussie voert de muziek op naar tropische temperaturen. Een geslaagde en onvergetelijke start van een meer dan avontuurlijke festival. 

• Stranger Than Paranoia gaat verder op 24 december in Brebl Nijmegen, en 27 en 28 december in Paradox Tilburg.