BOEKBESPREKING

Theo Loevendie - Memoires van een componist
Uitgebracht: mei 2018
Uitgever: Prometheus Amsterdam
Omvang: 285 pagina’s
Website: www.uitgeverijprometheus.nl
Door: Cyriel Pluimakers










Theo Loevendie (1930) heeft een dubbelcarrière gemaakt als vernieuwend jazzmusicus en componist. In zijn muziek verenigt hij vaak de westerse traditie met elementen uit andere culturen. In deze verbinding is hij een van de grote pioniers. Nu zijn ook zijn – uiterst leesbare - memoires verschenen, waarin hij een levendig beeld schetst van zijn jeugd en zijn groei tot succesvol kunstenaar. Een publicatie die leest als een spannend jongensboek: van arme sloeber tot gevierd componist.

In 1930 wordt hij geboren in de Amsterdamse Kinkerbuurt, een wijk die niet al te best bekend staat. Zijn vader is alcoholist en heeft vanwege zijn aanzienlijke verbruik de bijnaam ‘Sterke Theo’. Het huwelijk van zijn ouders houdt geen stand en de nieuwe stiefvader blijkt een ware huistiran. De muziek op straat wordt de belangrijkste inspiratiebron voor de jonge Loevendie. Tot twee keer wordt hij door zijn ouders bij het politiebureau als vermist opgegeven, omdat hij meegelopen is met een muziekkorps en urenlang kwijt is. 

Startschot
Een onderwijzer op de lagere school brengt hem in contact met de muziek van Johann Sebastian Bach, een belangrijke invloed. Spelbreker is de Tweede Wereldoorlog, een periode waarin overleven belangrijker is dan kunst. In 1947 pas krijgt hij een klarinet te leen, die het startschot zal vormen voor zijn bijzondere muzikale carrière. 

De jazz, de muziek van de bevrijders, wordt zijn eerste muzikale liefde. De swing en improvisatie spreken hem bijzonder aan. Ook de kersverse bebop heeft zijn vurige belangstelling. Pas op zijn 25ste gaat hij naar het conservatorium en wanneer hij 30 is componeert hij zijn eerste klassieke compositie. Loevendie trouwt met de uit Turkije afkomstige Jale en leert deze cultuur van nabij kennen. Zijn muziek is vaak doorkruid met oriëntaalse ritmes en toonverbindingen. Loevendie maakt al ‘wereldmuziek’ ruim voordat deze term bedacht is.

Zijn jazzcarrière krijgt vorm met belangrijke albums als ‘Mandela’ (1969), ‘Chess’ (1972) en ‘Orlando’ (1977). Hij werkt samen met musici als Nedly Elstak, Willem van Manen, Hans Dulfer, John Engels, Leo Cuypers, Arjen Gorter en Martin van Duynhoven. Ook maakt hij deel uit van de legendarische Boy Edgar Big Band. 

Voor het Concertgebouworkest componeert hij het grootschalige ‘Flexio’ (1979). Als operacomponist maakt hij naam met ‘Naima’ (1985), ‘Gassir, the Hero’ (1993), ‘Esmée’ (1997) en ‘The Rise of Spinoza’ (2014).  

Smeuïge anekdotes
Het boek is opgedeeld in korte hoofdstukjes die, vanwege de licht ironische toon, lezen als een trein. Meer serieuze passages worden afgewisseld met smeuïge anekdotes. Hier en daar deelt de schrijver een sneer uit naar een ijdele directie van een muziekinstituut. Aangrijpend zijn de momenten waarop hij vertelt over het mislukken van zijn eerste huwelijk en de handicap van zijn dochter Sadet, die bij haar geboorte zuurstoftekort heeft opgelopen. 

Als zijn memoires een ding duidelijk maken is het wel dat Loevendie ondanks zijn successen altijd gewoon is gebleven: een authentieke figuur bij wie de muziek regelrecht uit het hart komt. Volstrekt eigen, buitengewoon sympathiek en wars van valse pretenties. 

Voor wie meer wil weten over Loevendie en wat hem beweegt is dit boek een ware must. Het biedt een diepere inkijk in het leven en de artistieke drive van een toonaangevend musicus en componist. Iemand die de bakens van de Nederlandse muziek definitief heeft verzet.