CONCERTRECENSIE. Moers Festival, Moers, Duitsland, 26 t/m 29 mei 2023
beeld: verschillende fotografen*
door: Georges Tonla Briquet en Marleen Arnouts

Tijdens het Pinksterweekend werd het Duitse stadje Moers naar traditie ingepalmd door de meest vreemde (jazz)vogels van divers pluimage. Er weerklonk een smörgåsbord van stijlen en genres met als rode draad improvisatie en varianten van jazz.

  
Trondheim Voices, Viola Yip en Scatter the Atoms that Remain met saxofonist Gary Bartz vulden onder meer het zeer gevarieerde affiche van Moers.

Beleving
Voor deze tweeënvijftigste editie opteerden artistiek directeur Tim Isfort en zijn ploeg weer voor heel gedurfde en onverwachte keuzes maar behielden ze tevens aanknopingspunten met het eigen verleden. Hierdoor is het altijd moeilijk het Moers Festival te beschrijven. Het is een totaalevenement dat je moet beleven. Immersie blijft het sleutelbegrip. Welkom in Moersland 2023.

György Ligeti-viering
De Hongaars-Oostenrijkse componist zou dit jaar honderd geworden zijn, een reden om hem in de kijker te plaatsen. Eregast was zijn zoon Lukas die zelf muzikant en componist is. Enkele citaten uit een Q&A voorafgaand aan het concert waarbij werk van hem uitgevoerd werd. “Mijn partituren bevatten niet zozeer noten maar eerder aanwijzingen”, “Ik heb nooit bij mijn vader gestudeerd, wel lange gesprekken met hem gehad”, “We luisterden samen naar jazz want daar was hij gek op”. En ook nog: “Ik ben geen politiek kunstenaar maar stel vrijheid boven alles, ook al moet je dan risico’s durven nemen”. Elementen die allemaal op de een of andere manier opdoken in zijn composities waarin stevige accenten en staccato pulsaties wisselden met flarden pure lyriek en stille passages. Een optreden in het kader van een dubbelspel (@thesametime/enmêmetemps) waarbij twee verschillende groepen vanuit twee locaties - binnen en buiten - dezelfde muziek uitvoerden. Dit werd nadien samengevoegd en was te beluisteren via moerslandVR. Uiteindelijk technisch vooruitstrevender dan inhoudelijk, ook al liep het niet helemaal zoals voorzien.


Het Lukas Ligeti-project met uitvoeringen binnen en buiten. Music From Kylwiria uitgevoerd door een jongerenorkest.

Luisterspektakel
Nog meer Ligeti onder de titel ‘Music From Kylwiria’. Zes componisten kregen de opdracht een werk te schrijven dat aansloot bij de fantasiewereld van Ligeti. Nate Wooley, Lucia Kilger, Vassos Nicolau, Theresia Philipp, André O.Möller en Carolin Pook vroegen zelf om alles in elkaar te laten vloeien zonder vermelding van wie wat aanreikte. Een bijna twee uren durend luisterspektakel als een suite met een ensemble van studenten en professionals, waaronder een aantal componisten zoals Wooley, de erfenis van Ligeti waardig.

Een knipoog naar ‘Le Grand Macabre’ mocht niet ontbreken. Die was er aan de hand van aangepaste arrangementen en een orkest van jongeren uit de lokale muziekscholen geruggesteund door violist Eddy Kwon, saxofoniste Silke Eberhard en pianist Ethan Iverson. Ontluisterend, ontwapenend en een schot in de roos.


Eddy Kwon. Trondheim Voices. Sapat.

Het absolute hoogtepunt in het kader van de Ligeti-viering kwam van Trondheim Voices. Negen zangeressen die enkel met stem voor een bezwerende voorstelling zorgden. Gehuld in zwarte kledij en zilveren sneakers vergastten ze het publiek op een repertoire dat kronkelend van Noorse folklore tot de fantasiewereld van Ligeti’s Kylwiria leidde. Af en toe wat (mini)gongs en spaarzame elektro onderlijnden de kracht van hun stemmen. Betoverend en meeslepend van de eerste tot de laatste noot.

Gelijksgestemde zielen
Zoals het Engelse spreekwoord luidt: “Birds of a feather flock together”. Tim Isfort vond gelijkgestemde zielen in de Londense Café OTO. Aan de hand van hun wederzijds netwerk en dat van de muzikanten onderling, ontstonden gelegenheidsformaties die afwisselend in het Moers-café en OTO een podium kregen. Onder de naam Sapat creëerden Elvin Brandhi (stem, electronics), Tabea Lara Ngozi Briggs (stem, harp, electronics) en contrabassist Joel Grip een portie herrie. Te catalogiseren onder de noemer doorgedreven improvisatie gebaseerd op geschreeuw, gekras en gekrijs. Toegankelijker in deze context en gevarieerder was het tweede gelegenheidsproject met gitarist Raissa Mehner, Bex Burch op gyil en percussie, drummer Simon Camatta en saxofoniste Caroline Kraabel. A-typisch elders, vertrouwde klanken in Moers. Kraabel en Ngozi Briggs verrasten later als duo door een moment van verstilling met harp en saxofoon op de stoep van de lokale bibliotheek. Het contrast kon niet groter zijn.

  
Gelegenheidsformatie met onder meer saxofoniste Caroline Kraabel. Gavin Bryars Ensemble. Scatter the Atoms that Remain met de 83-jarige Gary Bartz.

Buitenbeentjes
Het Brusselse Zaäar introduceerde bij zomerse temperaturen in de openluchtlocatie een etherisch progsfeertje met een uitgebreid instrumentarium annex (keel)zang en onderliggende horror-effecten. Een lange flow met rituele inslag en trance-effect. Neptunian Maximalism, de voorgeschiedenis van het kwintet, sijpelde door. Absolute aanrader voor de fans van Magma.

Iconische naam op het affiche was deze van Gavin Bryars die dit jaar tachtig werd. Een concert gebaseerd op handelskenmerken als repetitief, droefgeestig, diep melancholisch en o zo fascinerend. Inclusief naar het einde toe een versie van zijn klassieker ‘Jesus’ Blodd Never Failed Me Yet’. Een muzikaal sublimeren en een hoogtepunt.

  
Billy Hart Quartet met Ethan Iverson, Ben Street en tenorsaxofonist Dayna Stephens. Bart Maris dolt muzikaal met kinderen.

Levendige erfenis
Met Scatter The Atoms That Remain stond er eveneens jazz op het programma. Onder leiding van de hyper kinetische drummer Franklin Kiermyer produceerden pianist Davis Whitfield - in wit gewaad zoals recent Jason Moran tijdens Gent Jazz - en bassist Geraud Portal plus de nog steeds gewelddadig blazende drieëntachtigjarige saxofonist Gary Bartz een knaller van formaat. De links naar Alice en John Coltrane en Pharoah Sanders borrelden eventjes op maar dit is duidelijk een van de betekenisvolle groepen die een welbepaalde erfenis levendig houdt. De visuals van Barbara Klein met beelden van protestbewegingen uit Tibet en de mars op Washington met Martin Luther King, linkten dit aan een politieke connotatie en een sterke band met het verleden. Topconcert.

Billy Hart (even oud als Bartz) kwam aanzetten met een supergroep: pianist Ethan Iverson, bassist Ben Street en tenorsaxofonist Dayna Stephens. De legendarische drummer had er duidelijk zin in. Zijn introducties bij elk nummer klonken weliswaar soms wat verward, maar eenmaal terug achter het drumstel gaf hij telkens energiek het startsein. De grote hal werd voor een uurtje omgetoverd tot jazzclub. Niets revolutionairs maar wel het bewijs dat je met minutieuze timing en een akoestische bezetting veel verder reikt dan met stuurloze elektro-improvisatie zoals dat te vaak het geval was dit weekend. 

  
Het Noorse Propan. Viola Yip met saxofoniste Noa Even. De band Editrix met gitariste Wendy Eisenberg.

Where The Wild Kids Are!
Jonge muzikantjes in spe konden hun eerste podiumstappen zetten onder leiding van doorwinterde muzikanten. De in Moers onvermijdelijke Bart Maris introduceerde hen in de wondere wereld van trompet, bugel en trombone. Collega’s van hem ontfermden zich over zang, percussie, gitaar en electronics. 

Elektro
Heel wat elektronica als hulpmiddel op de diverse podia, meestal gekoppeld aan vocale gekheid. De twee dames van het Noorse Propan waren daar een voorbeeld van en vergrepen zich aan probeersels van stem en electronics. Van laag naar hoog en van stil naar luid. Nog meer dergelijke uitspattingen kwamen van Viola Yip met aan haar zijde saxofoniste Noa Even, beiden vreedzaam omringd door kabouters. Een ogenschijnlijke sprookjeswereld tot Yip, die helemaal in fluogroen plastic was gewikkeld, aan haar tafelblad met elektronische speelgoedtuigjes begon te knutselen en vervormde oerkreten door haar microfoon joeg. Met alle respect voor deze performers, maar we kregen enorm heimwee naar de fijnzinnige ‘pharmacia poetica’ van Anna Homler. Bovendien konden we niet anders dan besluiten dat iemand als Lynn Cassiers met stem en electronics torenhoog uitstijgt boven dit alles.

  
Wendy Eisenberg. De Canadese band Fyear. Pianiste Eve Risser trad op met haar Red Dessert Orchestra.

Big Bang
Verder was er punky gitaarrock van het Amerikaanse Editrix alsof we met de tijdmachine in downtown New York van eind jaren zeventig belandden, en een Big Bang vol woede en agressie door het Canadese Fyear. ‘Reckless sound exploration’, de leuze van het festival, indachtig. Eve Risser slaagde er met haar Red Dessert Orchestra in Afrikaanse dansritmen te koppelen aan doorgecomponeerde westerse patronen terwijl Günter ‘Baby’ Sommer met zijn Brother & Sisterhood een deel van de jazzgeschiedenis doorliep. Ook hier weer een veteraan die bewees dat je zonder elektronische snufjes maar met de juiste muzikanten heel ver reikt. 

Opmerkelijk zijn nog steeds de Morning Sessions met muzikanten die nooit eerder met elkaar speelden, zoals ook in de Annex waar de presentatie in handen was van de iconische Jean Hervé Peron uit de al even legendarische krautrockgroep Faust.

  
Drummer Günter ‘Baby’ Sommer en zijn Brother & Sisterhood. Trondheim Voices (r).

Vrijheid-gelijkheid
Dat 2023 misschien niet de meest opvallende editie was, had te maken met de naweeën van de pandemie maar tevens met het constant moeten schipperen op financieel gebied tussen programma, marketing en techniek. Moers blijft op elk gebied impulsief kiezen maar nooit verliezen, ook al was disparaatheid de grootste algemene deler dit jaar. 

Dat muzikanten zelf vragen om tijdens het hele festival aanwezig te mogen blijven om zo onverwachts op een of andere sessie te kunnen opduiken, zegt echter genoeg. Zo was er zondag om middernacht in de openlucht een onaangekondigd kampvuurconcert van Ethan Iverson. Alleen in Moers slagen ze in een dergelijke verrassing. 

Twee andere opvallende muzikale vaststellingen: vele groepen voegden een ritueel of transcendent aspect toe en haast iedereen maakte op de een of andere manier gebruik van electronics. Ander niet onbelangrijke conclusie: het aantal vrouwelijke artiesten op het podium was enorm groot daar waar dat in onze regionen steeds voor de nodige penurie zorgt. Bestaat er dan een juistere vrijheid-gelijkheid in de improvisatiewereld?

• moers-festival.de

Fotografie: Lars Schmidt (1, 7, 10, 17, 23), Georges Tonla Briquet (2), Zalesskaya (3, 16, 19), André Symann (4, 9, 14, 15, 20), Kurt Rade (5, 12, 13, 24), Nils Brinkmeier (6, 8), Inga Klamert (11, 18, 21, 22).