Met Dirk Bruinsma dansen op North Sea Jazz
INTERVIEW
door: Rinus van der Heijden
Multi-instrumentalist/componist Dirk Bruinsma brengt met Pump-
organ oudere dansmuziek tot leven. Foto © Andreas Terlaak.
Dirk Bruinsma tekent dit jaar voor de MCN Compositieopdracht North Sea Jazz 2011. Daarvoor heeft hij een nieuwe groep samengesteld: Pumporgan. Die brengt het project ‘Hijinks & Jitters’. Dat betekent dansen op een mengeling van rock n roll, rhythm & blues en swing. “Pumporgan is een soort hybrideversie van waar ik de laatste jaren mee bezig was: moderne jazz en energieke rockmuziek”, zo vat Dirk Bruinsma zijn nieuwste project samen.
De in 1968 in Tilburg geboren alt- en baritonsaxofonist, gitarist en basgitarist liep al langere tijd rond met het idee iets te gaan doen met groove en elementen uit dansmuziek. Zijn voorkeur ging daarbij uit naar rhythm & blues en rock n roll. “Ik luisterde altijd al graag naar blues van onder andere Robert Johnson en Howlin’ Wolf”, verklaart Dirk Buinsma. “Met mijn groep Blast kwam ik al vaak in de buurt van Captain Beefheart. Maar ik had me nog nooit toegespitst op muziek met een pulse uit de hoek van dansmuziek. Terwijl ik de laatste jaren steeds meer naar die muziek werd toegezogen. Bij Buddy Guy bijvoorbeeld hoor je hoe fascinerend timing werkt. Ook kreeg ik een rare voorkeur voor psychobilly en rockabilly. Dat sluit mooi aan bij mijn opvatting, dat bandgeluid moet ontstaan door ritmisch denken.”
En toen kwam het aanbod voor de MCN Compositieopdracht North Sea Jazz 2011. “Dat kwam uit de lucht vallen”, lacht Dirk Bruinsma. “Ik had er geen enkel vermoeden van. In korte tijd moest ik zeggen of ik de opdracht zou aanvaarden. Na enige twijfel heb ik de knoop doorgehakt. Door zo’n compositieopdracht moet je veel gestructureerder gaan denken, maar via een omweg heb ik de complexiteit toch weer enigszins binnengehaald. Pumporgan is een soort hybrideversie geworden van waar ik de laatste jaren mee bezig was: moderne jazz en energieke rockmuziek.”
Voor Pumporgan formeerde Dirk Bruinsma een nieuwe groep. “Drie van hen zaten al in de nieuwste bezetting van Blast: Onno Govaert, John Dikeman en Adrean Taeggi. Ik had hen al eerder gevraagd voor een jazzband zonder gitarist. Voor Pumporgan heb ik Jasper Stadhouders erbij gevraagd; jonge mensen brengen frisheid en enthousiasme in een groep. Jasper speelt nu gitaar en basgitaar, Onno Govaert drums, John Dikeman tenor- en baritonsaxofoon, Andrea Taeggi keyboards en ikzelf altsaxofoon en basgitaar. Bij de eerste repetitie pakte deze combinatie al wonderwel uit. Met twee saxofoons ga je meer in de richting van jazz, met één sax naar de onderkant van de muziek”.
De opdracht van Muziek Centrum Nederland was veertig minuten nieuwe composities. “Wij willen vijf kwartier spelen. Er komt dus veertig minuten nieuwe muziek en de rest wordt ingevuld met ouder werk, dat ik zodanig heb gearrangeerd, dat het bijna nieuwe stukken zijn geworden. Eén compositie is bijvoorbeeld van een duo- een kwintetstuk geworden. Het is zo interessant wat je met herarrangeren kunt doen.”
“Pumporgan wil niet zomaar een jazzproject zijn."
Foto © Claudio Casanova.
Danselement
En het danselement? “Dat begint te komen”, verzekert Dirk Bruinsma. “Pumporgan wil niet zomaar een jazzproject zijn. Ik wil samen met de anderen veel meer als band gaan denken. Je merkt hoe bijzonder vroeger die bands waren, die zo natuurlijk klonken. Ik vind het boeiend te ontdekken dat zwarte musici die steeds sneller gingen spelen, bij rock n roll uitkwamen. Zij rolden de rock n roll uit, voordat blanken het overnamen. Psychobilly is van latere datum, maar die stijl zit veel dichter bij de energie en klank van rock n roll dan Elvis Presley en anderen. Mij gaat het vooral om het primitieve dat ook in de rock n roll zat. Ik kies niet voor echte liedvormen en probeer heel linke dingen: bijvoorbeeld binnen de pulse meer maatsoorten brengen. Met deze groep wil ik de energie van jazz gebruiken, maar die heel anders laten klinken.”
Op de voornamelijk jonge musici van Pumporgan heeft Dirk Bruinsma een eigen visie. “Je merkt dat ze na het conservatorium steeds vaker persoonlijke stappen zetten. En zie ze dan bij Captain Beefheart uitkomen. En Jasper (Stadhouders) bij The Ex; dat had ik niet verwacht. Het is ook zo dat jonge mensen minder traditie in hun persoonlijke geschiedenis meedragen. Daarom kun je ze niet aan elkaar koppelen zoals musici van mijn leeftijd.”
Vanaf januari is Dirk Bruinsma bezig met zijn compositieopdracht. “Dat is wat betreft voorbereidingstijd op het randje”, vindt hij. Ten tijde van het interview, eind juni, had hij al achtmaal met zijn mensen gerepeteerd. “Dit project heeft veel tijd nodig. Je betreedt een gebied waar je oplossingen moet zoeken. Het is voor de hele groep een diepgaand proces en dat zal het na het North Sea Jazz Festival ook blijven. We willen met Pumporgan doorgaan en dan moet je telkens zien hoe je je aan veranderende omstandigheden moet aanpassen. Je komt op allerlei plekken, waar je speelt van semi-akoestisch tot zwaar versterkt. Ik wil de optredens zo breed mogelijk brengen, van jazzcircuit tot grotere cafés en dansgelegenheden. Het is toch prachtig om mensen te verrassen. De spannendste kant van muziek is mensen overrompelen en dan zien wat hun reactie is.”
Dirk Bruinsma is een musicus die vanaf het begin van zijn carrière rock, improvisatie en hedendaagse gecomponeerde klanken doorheen weeft. Daarmee zette hij zichzelf in een hoek, die per definitie geen volle zalen trekt. Het lijkt erop dat hij die positie enigszins aan het vrijgeven is. Uit eigen overtuiging uiteraard. “Voordat ik de compositieopdracht kreeg, leuk het mij leuk een band te formeren die niet afhankelijk is van een echt luisterpubliek, maar op verschillende plekken kan opduiken. Ik ben nu op een punt gekomen dat ik andere groepen publiek wil benaderen. In het Nederlandse clubcircuit bestaat het publiek voornamelijk uit musici. Ik wil nu ook bij anderen terecht komen.”
Oudere wortels
Met deze wens komt Dirk Bruinsma meer en meer tot de overtuiging dat er oudere wortels liggen dan Blast, de groep waarin hij al sinds 1989 speelt. “Onder meer vroegere muziek”, licht hij toe. “Zoiets merk je aan je luistergedrag, van persoonlijke hypes kom je bij iets bewust gaan luisteren. Ik ben een tijdje vooral met Duke Ellington en swingmuziek bezig geweest. Die periode had vanwege de timing heel veel invloed op dit project. Het is spannend af en toe het roer om te gooien. Een jaar geleden pas heb ik nog drie ensemblestuken geschreven en uitgevoerd, waarbij aspecten uit de muziek van John Cage, zoals toeval en andere instrumentatietechnieken, speelden. In Amsterdam speel ik een aantal jaren in N-Collective (een internationaal gezelschap van improvisatoren en componisten, dat zich bezighoudt met akoestische, elektronische en elektro-akoestische muziek, RvdH). Daar heb ik vooral op het vlak van geluid zaken uitgeprobeerd.”
“Mensen moeten meer historisch besef krijgen en dan zien dat de breedte van jazz meer betekent."
Ondanks dat er al jaren wordt geklaagd dat het North Sea Jazzfestival nog zo weinig jazz programmeert, vindt Dirk Bruinsma het prima dat het festival het keurslijf van jazz loslaat. “Mensen moeten meer historisch besef krijgen en dan zien dat de breedte van jazz meer betekent. Eigenlijk gaat jazz over niet binnen de perken passen. Een aantal mensen zegt dat jazz tegenwoordig juist een keurslijf is, omdat alleen maar in de voetsporen van de groten wordt getreden. Internationaal is een nieuwe visie gegroeid op hoe om te gaan met energie in de muziek en de wijze van samenspelen. Daar zit meer toekomst in dan in het vastleggen van wat de regels voor jazz zijn.”
Pumporgan. De naam duidt vooral op energie. “Daarom vond ik dat woord heel gepast. Je zou daarbij aan een Hammondorgel kunnen denken waarop je heel wat moet doen om te pompen. Toch kan een orgel niet op tegen het geluid van een saxofoon. Het kent een geschiedenis van begeleiding van de menselijke stem. Misschien dat in de toekomst voor ons een Hammondorgel nog wel het beste is, maar daar zijn we nu nog niet aan toe. Zo’n orgel heeft een ritmische kracht. Daarom gebruiken we in onze muziek veel Hammondsamples.”
Dirk Bruinsma is een bezige bij. Naast Pumporgan gaat hij met de aloude formatie Blast een nieuw project samenstellen, speelt hij nog altijd in N-Collective en is hij “heel verrassend”, zoals hij zelf zegt, gevraagd voor het Tetzepi BigTet. “Tetzepi wil meer de kant op van improvisatie en verrassende combinaties. De groep doet in 2012 een project met trombonist Nils Wogram. In de herfst van dat jaar volgt er een met rietblazer Louis Sclavis. Waarschijnlijk ga ik voor beide initiatieven componeren.”
Databank
“Ik denk dat je in deze moeilijke tijden meer zaken moet ondernemen om te overleven. Ik ga ook weer solo-optredens doen met altsaxofoon en een databank met opgenomen saxofoongeluiden. Die heb ik opgenomen en bewerkt. Die samples komen als quasivormen terug in de composities. Zo werk ik, met toevalselementen.”
En dan is er nog een nieuw trio met elektrische gitaar, contrabas en baritonsaxofoon. “Alle instrumenten zijn geprepareerd met aluminiumfolie. De vibraties van dat folie reageren op boventonen, waardoor het instrument andere klanken voortbrengt. Dit concept ga ik verder uitwerken, dan gaan we spelen en opnames maken. Het is heel bijzonder, omdat een extern middel drie instrumenten verbindt. We gaan eerst een demo maken en daarna proberen concerten binnen te halen.”
Door de bezuiningen die op de rol van overheden staan, moeten mensen inventiever worden, vindt Dirk Bruinsma. “Met Blast bijvoorbeeld zijn we snel uitgespeeld op die zes, zeven podia die Nederland nog telt. De tijd is nu rijp dat musici echt samenwerking gaan zoeken met andere disciplines en gaan voor crossovers. Met samenwerking bedoel ik dan vooral dat je meer op elkaars werk kunt ingrijpen. Kruisbestuiven dus, in plaats van zaken aan elkaar plakken.”
‘Hijinks & Jitters’ van Pumporgan is zaterdag 9 juli te beluisteren tijdens het North Sea Jazzfestival 2011. Aanvang 18.00 uur in de Yeniseizaal, Ahoy Rotterdam.