Jacob ter Veldhuis (alias JacobTV), Louis Andriessen en Frank Carlberg zijn de componisten die afwisselend de tournee van het Clazz Ensemble ‘voeden’. De twee Nederlandse en de Finse - al jaren in New York wonende - toondichters leveren vooral nieuw, maar ook bestaand werk aan een orkest, dat tot de grootste verrassingen van de afgelopen jaren behoort. Het twaalfkoppige ensemble beweegt zich even gemakkelijk in de wereld van geïmproviseerde- en gecomponeerde hedendaagse muziek als in klassiek. De bezetting van het Clazz Ensemble bestaat dan ook uit musici van beiderlei kunnen, maar ook het gekozen repertoire bewijst dat voor het Clazz Ensemble geen enkele muzikale grens telt.

Tenorsaxofonist Dick de Graaf en trompettist Gerard Kleijn zijn de oprichters en muzikale leiders van de sinds 2007 bestaande groep. “Bij ‘Avonturen’, ons eerste project, hadden wij het gemakkelijk”, licht Dick de Graaf de aanloop naar ‘His Master’s Choice’ toe. “Voor het repertoire nodigden we componisten uit die zomaar in ons hoofd opkwamen. Na ‘Avonturen’ hadden we een tussenstop met Clazz in Zeeland, maar nadien wilden we weer een wat steviger project. Zo kwamen we uit bij de componisten Jacob ter Veldhuis, Louis Andriessen en Frank Carlberg. Van Jacob hadden we zijn ‘Pimpim’ al opgenomen en wisten we dat hij bezig was met zijn nieuwe opera ‘The News’. Ook Frank had een bijdrage geleverd voor onze eerste cd. Louis nodigden we uit omdat hij voor ‘Avonturen’ geen tijd had, maar nu wilden we hem er wel bij hebben.”

“We hebben met hen drie elkaar aanvullende schrijvers”, vervolgt Dick de Graaf. “Hun muzikale achtergronden variëren van klassiek en jazz tot pop. En omdat ze ook programmeur zijn van het deelprogramma, kwamen we uit op de projecttitel ‘His Master’s Choice’. Het is een compleet drieluik geworden, waarvoor we subsidie hebben aangevraagd en tot mijn verbazing ook nog hebben gekregen. We krijgen structureel geld voor twee jaar. “

Twee delen
De tournee van het Clazz Ensemble, die vanavond in De Regentes in Den Haag begint, valt in twee delen uiteen. Er zijn concerten tot begin juli met werk van Ter Veldhuis en Carlberg. In oktober sluit Louis Andriessen aan. Zijn werk wordt tot 19 november opgevoerd.










Dick de Graaf is wellicht de belichaming van het avontuur, de durf en de veelzijdigheid die het Clazz Ensemble uitstraalt. Foto © Eddy Westveer.


“Louis was voor mij altijd een soort god”, zegt Dick de Graaf. “Waarschijnlijk ga ik al zijn stukken arrangeren. Op dit moment verdrinken we in de persaandacht. Vermoedelijk  omdat het concept zo bijzonder is. Neem Jacob bijvoorbeeld. Bij hem liggen de accenten op de taal, omdat al zijn composities geïnspireerd zijn door gesproken of geschreven tekst. Frank komt nogal eens uit op het atonale, maar de ‘jazzers’ in het orkest hebben daar geen moeite mee. Hij werkt evenwel ook met aparte harmonieën en met de klankkleur van het orkest. Bij Louis is er ruimte voor improvisaties. Door de aanwezigheid van twee vrouwen, zijn muze Christina Zavalloni en violiste Monica Germino wordt Louis’ muziek heel bijzonder. Vooral zangeres Christina is een echte diva.”

Hoe zal het publiek het concept van het Clazz Ensemble ontvangen? “Het Clazz Ensemble beweegt zich op de grens van jazz en hedendaagse gecomponeerde muziek. Grenzen zijn er wel en niet. Alle stijlen gaan bij ons eigenlijk in een moeite door. We staan vaak op ‘hybride’ podia. We willen graag het publiek verrassen, dat open staat voor onze werkwijze. Een Britse musicus heeft eens gezegd: ‘Je kunt totaal verschillende mensen in een ensemble samenbrengen als ze zich compromisloos overgeven aan het moment’. Er moet toewijding zijn aan hetgeen er is. Als jazz viering van het moment is, dan is het Clazz Ensemble dat ook. We zijn een soort vervolg op zowel het Willem Breuker Kollektief als het Metropole Orkest. Aan de ene kant is er een grote vakmatigheid, aan de andere kant willen we nieuwe zaken toevoegen.”

Oprichters en artistiek leiders Gerard Kleijn en Dick de Graaf hebben beiden voorliefde voor klassieke muziek. Daarin vonden zij elkaar ook. Na ontmoetingen in het Bethaniënklooster in Amsterdam staken zij de koppen bij elkaar om een festival te organiseren. Dat lukte op dat moment niet, maar een groot orkest met solisten en componisten die speciaal voor hen wilden schrijven, leek hun een waardig alternatief. Daarop gingen zij aan de slag en zochten de beste mensen uit zowel de gecomponeerde- als de jazzhoek. “En allen zonder tunnelvisie.” Het Clazz Ensemble was geboren.

Niet voor mogelijk
Om het orkest met zijn twaalf bandleden te laten spelen is een hele klus. Gerard Kleijn zag niettemin kans voor ‘His Master’s Choice’ vijftien speelplekken te vinden, in Nederland, België en Duitsland. “Deze speellijst had ik niet voor mogelijk gehouden”, zegt Dick de Graaf blij verrast. “Maar nu komt 2012 er aan met al zijn bezuinigingen. Ik koester weinig illusies, maar wel hoop. We willen met deze tournee ook de subsidiegevers laten zien dat we het waard zijn.”

Nadat Dick de Graaf in zijn onstuitbare enthousiasme van praktisch alle bandleden hun kwaliteiten heeft geroemd, vat hij de kracht van het Clazz Ensemble krachtig samen: “Het zijn allemaal jongens met een brede interesse. Ze zijn ook zonder uitzondering veelzijdig opgeleid. Toen we begonnen wisten we niet wat we konden verwachten, maar die zaken liggen nu heel anders.” Dat is een welhaast overbodige conclusie, want de cd’s die het Clazz Ensemble inmiddels heeft uitgebracht, tonen uitvoerig de kwaliteiten van de orkestleden en laten de onontkoombare indruk na, dat hier sprake is van een uitzonderlijk orkest.

Gerard Kleijn is met Dick de Graaf oprichter en artistiek leider van het Clazz Ensemble. Foto © Jos L. Knaepen


Dick de Graaf is wellicht de belichaming van het avontuur, de durf en de veelzijdigheid die het Clazz Ensemble uitstraalt. De tenorsaxofonist heeft zijn live-optredens teruggebracht tot tweemaal in de week. Hij wil behalve met de groepen waarin hij speelt of die hij leidt, in de nabije toekomst verder met solo-optredens. Hij doet dat al met werk van Johann Sebastian Bach, dat hij omzette naar tenorsaxofoon. Zo heeft hij de beroemde ‘Cello Suites’ van de grootmeester uit de barok naar zijn hand gezet.

“Ik speel ze elke keer anders, want partituren uit die tijd zijn verzamelingen noten zonder dynamische aanduiding. Je kunt het materiaal op diverse instrumenten spelen en ook op verschillende manieren. Er is namelijk niets vastgelegd. Ik ga er onbekommerd mee om. De ruimte waarin alles zich afspeelt, is mijn tegenspeler. Daar heb ik interactie mee. En dus zouden mijn Bachactiviteiten ook ingepast kunnen worden in het concept van het Clazz Ensemble.”

Studie
In september van het afgelopen jaar is Dick de Graaf bovendien begonnen aan een universitaire studie, waarin hij op zoek gaat naar twintigste eeuwse compositieconcepten, die toegepast kunnen worden in jazzarrangementen. “Ik heb behoefte aan verdieping en reflectie, ik wil verder, die klassieke afdeling in mijn werk uitdiepen. Het is alleen de vraag of ik het allemaal wel overleef. De combinatie van al deze werkzaamheden is ontzettend zwaar.”

• His Master's Voice is tot begin juli te zien (daarna vanaf oktober), te beginnen deze maand: 4 februari De Regentes in Den Haag, 5 februari Bimhuis Amsterdam, 11 februari De Doelen Rotterdam, 18 februari De Toonzaal in Den Bosch. Kijk voor alle data op de website van het Clazz Ensemble.