Onder meer de ensembles van Barry Guy, Christy Doran en Marcin Ole? gaven acte de présence tijdens de vrijdag van Jazz Brugge 2008

Duo Antonello Salis / Sandro Satta
Groeningemuseum Brugge

Het Italiaanse duo Salis/Satta bestaat uit twee doorgewinterde muzikanten die al jaren in de Italiaanse scene meedraaien en al vijfendertig jaar samenspelen. Het zijn twee tegenpolen. Pianist/accordeonist Salis is een extraverte showman die met housebroek, felkleurige bandana en zonnebril het podium betreedt en meteen zijn shirt uittrekt zodat het publiek zijn gebruinde en gespierde armen kan bewonderen. Ook in zijn spel is Salis de man van het grote gebaar Hij speelt met veel kracht en maakt graag gebruik van effecten en muzikale of visuele grapjes. Hij stampte in het vuur van zijn spel zo hard op de grond dat de piano op het podium stond te trillen.


Antonello Salis en Sandro Satta

Satta oogt bedeesd. Een verlegen, rustige man die aandacht eerder als een noodzakelijk kwaad dan een godsgeschenk ziet. Satta is vooral een magistrale saxofonist. Iemand met een klassiek volrondesound en een jaloersmakende instrumentbeheersing. Zoals dat in goede huwelijken gaat, kent hij de nukken en gaven van de ander en is opgehouden daar tegenin te gaan. Hij levert zijn bijdrage, laat de lachers en de spotlights aan de ander en laat subtiel doorschemeren dat deze niet zonder hem kan. 

Dat het leeuwendeel van de set van dit tweetal uit één langgerekte en niet onderbroken vrije improvisatie bestond waarbij vervelen geen optie leek, maakt wel duidelijk hoe fenomenaal dit duo op elkaar is ingespeeld. Salis’ geweldige energie en inventiviteit worden met heel veel empathie en zeggingskracht aangevuld met Satta’s ofschoon ook krachtige, maar in vergelijking met zijn robuuste collega toch ingetogenere spel. Dat de clownerie en het overtrokken pathos van Salis nu en dan wat te banaal worden vergoelijkt Satta met zijn altijd waardevolle weerwoord op altsax. 

Ondanks de grote verschillen tussen de twee staat er in de eerste plaats een duo dat elkaar van haver tot gort kent. Twee muzikanten die de ander niet eens meer hoeven aan te kijken om te weten wat hij denkt. Een machinaal tweemansorkest dat ondanks alle routine en de jaren levendige muziek voortbrengt. Het soort avontuurlijke en geestdriftige muziek dat ooit zo fraai en bondig werd samengevat in dat vitale, kleine woordje: jazz!

Trio Fernández / Guy / López
Kamermuziekzaal Concertgebouw Brugge

Soms zie je in uiterlijke verschillen tussen muzikanten al het contrast waarop hun muziek stoelt. Agusti Fernández is lang en slank. Uit zijn ogen spreekt concentratie en geduld. Barry Guy is klein en wat gedrongen. Hij heeft grijze stekeltjes die zijn uitdrukking nog meer bravoure geven. Het is een man die te handelen weet. Iemand die van aanpakken houdt.


Barry Guy, Ramón López en Agusti Fernández

De muziek van het Spaans/Britse trio Fernández/Guy/López heeft wortels in de freejazz, maar is minder raufgängerisch dan die van veel stijlgenoten. Vooral de twee Spanjaarden bleken excellent in staat om zelfs tijdens de furieus snelle passages het volume op een dusdanig niveau te houden dat geen noot in rumoer verloren ging.

López opereert graag op de grens tussen jazz en wereldmuziek hetgeen terug te vinden is in de samenstelling van zijn drumkit waarin naast het geijkte slagwerk ook diverse exotische trommels zijn opgenomen. Hoewel hij tegen het einde van het optreden bewees flink tekeer te kunnen gaan, maakt hij veel indruk met zijn ingehouden spel. Samen met Guy zette hij vlugge, maar luchtig gehouden ritmische patronen tegenover het kalmere pianospel van Fernández. De Spaanse pianist ranselde in de stijl van een van zijn voorbeelden Cecil Taylor nu en dan heftige clusters uit zijn instrument, maar vaker koos hij voor bedachtzame akkoorden die net een beetje trager gespeeld leken te worden dan de riedels en roffels van Guy en López. Dat contrast werkte heel goed. Het in het nu moeten opereren, is een van de elementen die freejazz zo spannend kan maken. Doordat de muzikale beslissingen ter plaatse en vaak razendsnel genomen moeten worden, treedt er echter vaak ook een grote eenvormigheid op. Veel mensen roepen met het pistool op de slaap nu eenmaal veelal hetzelfde.

Augusti Fernández niet. Hij heeft al eerder, bijvoorbeeld samen met William Parker en Susie Ibarra, bewezen dat hij vrije jazz kan maken die een vurige drive enkel impliceert en daarmee alle ruimte laat voor uitgekookte, vaak licht wringende harmonieën. Die combinatie is uitermate spannend. Zeker als hij in handen komt van drie muzikanten die hun instrument ogenschijnlijk zonder veel moeite hun wil op kunnen leggen. Zoals Guy die met zijn felle spel elke inval effectief pareerde of onderstreepte. De organisatie kon met duidelijk zichtbare spijt een tweede toegift niet toestaan omdat het optreden van Theo Jörgensmann en de gebroeders Ole? al op punt van beginnen stond.

Ole? / Jörgensmann / Ole?
Concertzaal Concertgebouw Brugge

De vorig jaar op Hathut verschenen cd “Alchemia” van het Pools/Duitse trio Ole?/Jörgensmann/Ole? is een juweel. De Duitse klarinettist Jörgensmann koppelt er zijn talent als improvisator aan een gedegen zoektocht naar de roots van zijn instrument. De inspiratie die hij haalt uit grote voorbeelden als Tony Scott, Buddy de Franco en Jimmy Giuffre wordt door de energieke en uitbalanceerde inbreng van zijn veel jongere Poolse collega’s omgezet tot ongemeen levendige muziek. Ietwat zwaarmoedig, maar tegelijkertijd geestrijk en gepassioneerd.


Brat Ole?, Marcin Ole? en Theo Jörgensmann

Voor Marcin en Bart?omiej Brat Ole? was het de eerste keer dat ze België aandeden en met het voortreffelijke “Alchemia” op hun naam was die primeur iets om naar uit te kijken. Het trio bleek bezig met een nieuwe plaat die volgend jaar moet verschijnen. De muziek ligt in de lijn van die op “Alchemia,” maar lijkt inmiddels meer aan te sluiten bij de vroege freejazz. Hier en daar klonk de invloed van  Ornette Coleman door. Eenzelfde los- en zangerigheid. Eenzelfde energie ook. Nadeel was dat de nummers wat meer op elkaar leken en dat er tussen de muzikanten en het publiek een afstand bleef bestaan. De meeste stukken riepen bewondering op, maar wisten niet echt te raken. Misschien was de performance daarvoor iets te veel in zichzelf gekeerd.

Uitzondering was het nummer “Peaceful” opgedragen aan alle mensen in de wereld. In het langzame “Peaceful” waarin drummer Bart?omiej Brat Ole? heel fraai boventonen uit zijn instrument toverde, klonk voor het eerst de invloed van Oost-Europese volksmuziek en Klezmer door. Een fraai uitgesponnen en gevoelig stuk dat opnieuw duidelijk maakte dat de broers uit Polen en de Duitse klarinetmeester tot zeer veel in staat zijn. Dat het drietal al vijf jaar samenspeelt, uitte zich in de souplesse van hun spel. Het speuren naar een eigen stijl lijkt echter nu pas echt volop te beginnen.

Barry Guy New Orchestra
Concertzaal Concertgebouw Brugge

Het programma van Jazz Brugge 2008 loog er niet om. Met onder meer Aki Takase, Alexander von Schlippenbach, Louis Sclavis en Henri Texier stonden er heel wat grote namen uit de vrije Europese Jazz op het affiche. Bassist Barry Guy hoort daar natuurlijk ook bij. De Brit heeft een indrukwekkend cv waarop zowel projecten met jazzgrootheden als Evan Parker als opdrachten voor klassieke groepen als het Hilliard Ensemble prijken. 

In het Barry Guy New Orchestra komen die twee werelden samen. In het tentet zitten veel gerenommeerde krachten uit het vrije improvisatieveld die alle gelegenheid krijgen om zich in die stiel te profileren, maar Guy houdt als dirigent de compositorische lijn scherp in de gaten. 

Dat levert nu en dan een fraai schouwspel op, want het blijft een opmerkelijk gezicht om iemand tijdens een woeste en niet meteen als gestructureerd te herkennen eruptie van furieus geluid zijn bladmuziek te zien omslaan. De chaos is gepland, zoveel is zeker. Guy liet het geluid van zijn orkest herhaaldelijk flink aanzwellen, waarbij hij optimaal gebruik maakte van een powerblazer als Mats Gustsson die uit zijn baritonsax een aantal knetterende solo’s peurde. Ook het nog altijd geestdriftige spel van Evan Parker zorgde voor het nodige vuur. 

Gelukkig bleef het optreden echter niet beperkt tot een geluidsorkaan al lag de nadruk wel degelijk op het ruige werk. De storm ging bij tijd en wijle liggen. In de luwte kwam opnieuw Agusti Fernández naar voren als een speler met een grote poëtische zeggingskracht. Het Barry Guy New Orchestra speelde een lange compositie die heftig begon, daarna ‘hard en veel’ op een aansprekende manier contrasteerde met ‘subtiel en beheerst’ om vervolgens weer op volle oorlogssterkte te eindigen. Muziek die je sprakeloos achterlaat. Die over je heen dendert en murw achterlaat, maar je anderzijds ook het gevoel geeft een ervaring rijker te zijn.

Christy Doran’s New Bag
Concertzaal Concertgebouw Brugge

Christy Doran is een van oorsprong Ierse gitarist die al heel lang in Zwitserland woont. Zijn ‘New bag’ is ook al geruime tijd bezig. Het Zwitserse kwintet brengt beduidend andere muziek dan een groot deel van de andere geprogrammeerden. Naast jazz zijn rock en volksmuziek van over de hele wereld belangrijke elementen in hun eigenzinnige stijl. Geluidsbepalende figuur is niet Doran zelf, maar zanger Bruno Amstad die uit heel wat vaatjes tapt. Met zijn boventoonzang, scat en aan symfonische rock en metal herinnerende uithalen, zorgt hij voor een grote muzikale diversiteit.


Fabian Kuratl, Christy Doran, Bruno Amstad

Zoals wel vaker leidt die veelheid bij Christy Doran’s New Bag tot een zekere eenvormigheid. De onnavolgbaarheid van de melodie- en stijlwisselingen zorgden gaandeweg voor verzadiging. De effectgestuurde stemcapriolen lijken soms meer een act dan een noodzakelijkheid. De vet aangezette, maar wat stugge ritmes zijn duidelijk op rock georiënteerd. Amstad legt daaroverheen zijn meanderende melodieën die door Doran en toetsenist Hans Peter Pfammatter afwisselend worden onderbouwd en verstoord. Het is niet alledaagse muziek; verfrissend maar uiteindelijk toch niet helemaal overtuigend.

Toch valt de keuze voor de Zwitsers heel goed te begrijpen. Net als de vorige keer met Soweto Kinch probeert de organisatie van Jazz Brugge het festival op de vrijdag aantrekkelijker te maken voor een jong publiek. Christy Doran’s New Bag sluit daar met zijn duidelijke wortels in rock, fusion en elektronische muziek uitstekend bij aan. Heel ver verwijderd van Louis Sclavis’ “Napoli Walls” is de groep bovendien ook niet. Daarnaast bracht het vijftal een set die weliswaar stevig was, maar na de veeleisende set van het Barry Guy New Orchestra ook prettig luchtig en bij momenten heel geestig. De elektrische jazz staat de laatste jaren weer meer in de belangstelling, zodat de afvaardiging van een haar interessante representanten voor de hand liggend en bij vlagen prikkelend was.       

• Jazz Brugge 2008