INTERVIEW
door: Rinus van der Heijden
In gesprek met Vincent Henar, bassist en artistiek leider van
Fra Fra Sound.
Haha, laat ze niet lachen, de mannen van Fra Fra Sound. Paramaribop, het zou wat. Voor degenen die het nog niet wisten: die muziekstijl hebben ze al in 1986 vaarwel gezegd. Great Black Music, in de geest van Oliver Lake, het Art Ensemble of Chicago en David Murray is er voor in de plaats gekomen. Plus het loslaten van de waan van de dag.
Aan Paramaribop, een muzieksoort die Surinaamse en Caribische muziek koppelde aan (Amerikaanse) bebop en die mede groot werd gemaakt door tenorsaxofonist Hans Dulfer, heeft Fra Fra Sound geen boodschap meer. Toen in 1986, net na de opnames van de eerste plaat, trompettist Charlie Green toetrad tot de groep, was het gedaan met de Paramaribop. Bebop werd uit het concept geschrapt. Vreemd genoeg echter wordt Fra Fra Sound nog geregeld afgerekend op die periode: als bepaalde luisteraars en journalisten de Paramaribop niet kunnen ontwaren, nemen ze zóveel jaren na dato graag het woord ‘commercie’ in de mond. “Als we geen bebop of kaseko speelden, liepen we toendertijd de kans dat mensen zeiden: Fra Fra Sound verloochent zich. Nu denken sommigen nog zo”, zegt Vincent Henar, spil en basgitarist van de band.
Een andere groep die grasduinde in de vijver van Paramaribop was het Surinam Music Ensemble met fluitist Ronald Snijders. “Van hen wilde ik me onderscheiden. Zonder me tegen hen af te zetten ben ik altijd op zoek geweest naar een eigen stem. Het Surinam Music Ensemble is zich toen nog harder gaan inzetten voor Paramaribop. Maar als je als band een eigen geluid wilt hebben, dan moet je kiezen voor andere muziek”, meent Vincent Henar.
Andere klanken vond Fra Fra Sound in het begrip Great Black Music. ‘Great Black Music. Ancient to the Future’: het was in de jaren zeventig van de vorige eeuw het motto van het Art Ensemble of Chicago, de stad waar de vrijheidsstrijd van de zwarte Amerikaan werd neergelegd in muziek. Opstandige muziek, trots, ongenaakbaar. Vincent Henar is er al jaren door gegrepen. “Na de Paramaribop wilde Fra Fra méér. We gingen voor meer oriëntatie op zwarte muziek: vrije muziek, jazz met rafelranden, zoals die van voornoemd Art Ensemble of Chicago, of van altsaxofonist Oliver Lake of van tenorsaxofonist David Murray. De Surinaamse variant hoort ook bij de familie van Great Black Music”, weet Vincent Henar heel zeker.
Great Black Music
Vanaf het moment dat werd gekozen voor Great Black Music wilde Fra Fra Sound werken met opener vizier en daarmee verbreding van het publiek bewerkstelligen. “In de ruim dertig jaar van ons bestaan zijn we altijd grensoverschrijdend geweest. Van buurthuis, barretjes en jazzclubs naar festivals. Met één been stonden we altijd in wereldmuziek, met het andere in alle segmenten van jazz. Maar we hebben ook altijd een bepaalde relatie met zwarte popmuziek gehad. We bouwden er grote successen mee op bij jonge mensen, maar recensenten schreven dat we verraad pleegden aan de jazz. Als je nu, 25 jaar later terugkijkt, vraag je je af welke belangrijke jazzmusici niet speelden met hiphoppers of dj’s. Het is maar hoe je tegen dingen aankijkt.”
Fra Fra Sound op het terrein van de Westergasfabriek
in Amsterdam.
“Twintig jaar geleden al zijn we gestopt om met rappers samen te werken. Jazz was toen nog een cultuur die alleen bestond in jazzclubs en onder journalisten. Nu trekt jazz alle soorten goudzoekers en eendagsvliegen. En dat heeft zijn weerslag op de muziek, dat kan niet anders. De mensen achter Arrow Jazz (radiostation met jazzmuziek, soul en funk, RvdH) zijn de Scheringa’s van de jazz. Ze houden een worst over marketing voor, die er niet is. Hun verlies is 2,5 miljoen euro. Als je dan toch verlies lijdt, had je jazz veel avontuurlijker aan de man kunnen brengen.”
Aan Fra Fra Sound en ook aan andere jazzmusici stelt de tijd eisen. “Aan de ene kant worden zij geacht tradities voort te zetten en er met respect mee om te gaan. Maar tegelijkertijd verwacht de gehele muziekwereld dat je mee moet gaan met de tijd. Ik wil alleen maar zeggen: we leven niet op de maan. Wij hebben ook te maken met die veranderingen. Hoe ga je om met de tijdgeest, hoe breng je muziek die ook jongeren aanspreekt? Je kunt alleen maar overleven door je muziek te veranderen, door nieuwe musici aan te trekken. Ik laat me niet meer gek maken door allerlei soorten formules, nieuwe communicatietechnieken en marketing”, zegt Vincent Henar. Dat is ook niet meer nodig, want Fra Fra Sound bestaat inmiddels eenendertig jaar, bracht zeventien cd’s uit, trad op in 52 landen en is springlevend. “We hebben voldoende werk om het bestaan van de band te rechtvaardigen.”
Tegenovergesteld
“Neem de cd ‘Dya So’, die in 2009 uitkwam. Er waren er die de veranderingen in ons concept afkeurden, maar het resultaat ervan was precies tegenovergesteld aan wat zij beweerden. Ikzelf beschouw dit album als zo veelzijdig mogelijk. De waardering voor de plaat is internationaal totaal anders dan in Nederland. Deze cd is bijvoorbeeld de best verkochte in Zuid-Afrika. Dit is precies wat we willen. Niet terugtrekken in een ivoren toren en praten over esthetiek, vakmanschap, ambacht en zo. Uiteindelijk willen alle mensen toch dat hun muziek aankomt.”
Waarbij Vincent Henar aantekent, dat de cd’s die Fra Fra Sound uitbrengt, slechts dienen als visitekaartje. “Voor ons zijn ze duur en luxe. Bovendien zijn wij toch vooral een working band. Een live-concert op de dag dat de sterren gunstig staan maakt een totaal verschil met alle platen die we hebben gemaakt.”
Sprekend over cd’s: vorig jaar bracht Fra Fra Sound het prachtige album ‘Black Dutch & More’ uit. Het gesproken woord heeft een prominente plaats gekregen in de muziek van het zevenkoppige ensemble. De stem van de Amerikaanse, in Nederland verblijvende dichter Ghasem Batamuntu improviseert met de musici op begrippen als kleur, maatschappij en identiteit. “Af en toe zoek ik mijn referentiekaders in de geschiedenis van de jazz”, zegt Vincent Henar. “99 procent van de mensen die we beschouwen als architecten van de jazz, zijn een directe afspiegeling van de stand van de samenleving van dat moment.”
“Jazz heeft altijd een activistisch trekje gehad. Na de Tweede Wereldoorlog was het de muziek van de bevrijding, tijdens de oorlog de muziek van het verzet. Gedurende de Koude Oorlog was jazz in het oostblok verboden, in Zuid-Afrika werd jazz in de ban gedaan. Binnen de vercommercialisering en het sexy imago dat jazz meekreeg, is de maatschappelijke reflectie verdwenen. De cd ‘Black Dutch & More’ is uitgebracht in een tijd dat Nederland geen culturele vrijhaven meer is, maar een land waar de regering een politieke partij gedoogt. Van tijd tot tijd worden we eraan herinnerd dat de samenleving niet zo vrij meer is, vooral niet naar mensen uit andere culturen. De titel van deze cd zegt dat ik zwart ben, Nederlander, maar ook veel meer dan dat ”
Prikkelend
“Ghasem Batamuntu brengt prikkelende teksten in de goede zin van de jazztraditie. Voor ons is de plaat een teken van deze tijd. Hij wijkt totaal af van andere Fra Fraplaten. Er zit kritiek in verborgen zonder activistische boventoon. Wij zijn immers geen activisten, maar musici. Deze plaat heeft ervoor gezorgd dat we verbinding kunnen maken met een heel jeugdige hiphopgeneratie. Dat beschouw ik niet als uitverkoop. Wel een beetje geven om wat terug te kunnen vragen.”
Vincent Henar: 'Hoe ga je om met de tijdgeest, hoe breng je muziek die ook jongeren aanspreekt?'
Fra Fra Sound bestond in het verleden in twee bezettingen: de kleine die altijd heeft geopereerd en de grote, de Fra Fra Big Band. Die lag de afgelopen vijf jaar stil, maar wordt nu nieuw leven ingeblazen. “Toen we er in de jaren negentig mee begonnen, waren er twee, drie big bands waar mensen werden betaald. Nu is het hele fenomeen op sterven na dood. Wij hebben de bakens indertijd behoorlijk verzet. Ons succes heeft anderen aangespoord. Tien jaar nadat wij met de big band begonnen, waren er twintig, vijfentwintig van dit soort orkesten. Toen hadden wij zoiets van: even concentreren op Fra Fra Sound en wat ruimte creëren. Inmiddels bestaan een hele hoop big bands niet meer. Wij zijn vorig jaar weer begonnen met de big band.”
“Eind augustus spelen we op zomerfestival Cultura Nova in Heerlen. We zijn er inmiddels in geslaagd een nieuwe generatie musici aan te boren, die nog niet in andere big bands zitten. Daarmee hopen we weer een eigen gezicht te krijgen. Binnenkort gaan we met de big band een cd opnemen in Amerika. We reizen met een ritmesectie van zeven man naar New York en huren elf Amerikaanse blazers in. Met het telefoonboek in de hand zoeken we naar gevestigde namen en aanstormend talent. Wij zijn een andere klant, met onze Surinaams-Caribische invloeden, Amsterdamse swing plus opgedane kennis van Afrikaanse muziek na vijftien jaar toeren door het Afrikaanse continent. Daar hebben we veel geleerd, maar ook afgeleerd.”
Sahara
En dan is er nog het project ‘Wild Coast to Sahara’. Dat richt Fra Fra Sound in met het Majid Bekkas Trio uit Marokko en balafonist Fassery Diabate uit Mali: Afrocarabisch-Surinaamse jazz vermengt zich met Noordwest-Afrikaanse gnawa en woestijnblues. Deze zomer en najaar verzorgt het gezelschap in tien dagen vijf concerten. Volgend voorjaar en zomer gaat Fra Fra Sound de samenwerking aan met het Roemeense Giani Lincan Ensemble. Met deze cymbalist wordt onder meer onvervalste gipsyswing gemaakt. “Misschien spelen we er volgend jaar wel mee op het Internationaal Gipsyfestival in Tilburg”, lacht Vincent Henar.
Wie Fra Fra Sound op korte termijn wil zien en horen spelen, kan vrijdag 10 juni terecht op Jazz in Duketown in Den Bosch, waar de groep vanaf 20.00 uur speelt. Jazz in Duketown speelt zich af van 10 tot en met 13 juni.