STRANGER THAN PARANOIA, Paradox Tilburg, 26 en 27 december 2007
beeld: Stef Mennens, Nico Roozekrans
door: Rinus van der Heijden

Evenals een dag eerder, begon de derde avond van Stranger Than Paranoia met een ontmoeting tussen twee musici. Ditmaal de gitaristen Jesse van Ruller en Jacq Palinckx. Persoonlijkheden die twee totaal verschillende werelden binnen de jazzgitaar vertegenwoordigen. Jesse van Ruller is de belichaming van het harmonieuze in de jazz, Jacq Palinckx van het ruwe, het ongebolsterde, de kracht van vrije improvisatie. Beider concert werd geopend door Jesse van Ruller, die naar eigen zeggen een aantal stukken zonder pauzes door en voor en na elkaar speelde. Intiem, teer en hartstochtelijk.

Kalle Kalima van Johnny La Marama Trio, gitaristen Jesse van Ruller en Jacq Palinckx en de Britse comedy entertainer Earl Okin - klik op foto's

Jacq Palinckx pakte in zijn ‘presentatie’ uit op dobrogitaar. Ook hartstochtelijk, maar dan in de zin van woeste diepgang. Hierna begon de werkelijke ontmoeting, duel mag ook. Jacq Palinckx zat ineengedoken over zijn instrument gebogen, keek niet op of om naar zijn opponent. Jesse van Ruller deed dat wel, reageerde attent en inventief op de aanvallen van de elektrische gitaar, die Jacq Palinckx inmiddels ter hand had genomen. De laatste zette elektronische geluidsapparaatjes in en ook huis-tuin-en-keukenspulletjes om zijn muzikale zeggingskracht te vergroten. Dat is niets nieuws, want dat doet hij al jaren.

Het duel kreeg naarmate het vorderde, steeds meer inhoud. Jesse van Ruller liet horen hoe hij met zijn absolute techniek alle hoeken van de gitaar kan beroeren. Zijn spel is immer harmonieus, maar – misschien opgejut door de wervelwinden van zijn opponent – begaf hij zich diverse malen  op het pad van wat vrijere improvisaties. Derhalve een pracht van een duel, dat zelf zijn kracht had kunnen benadrukken, als het wat korter had geduurd.

Stranger Than Paranoia is een festival dat het van improvisaties in de breedste zin moet hebben. Daarvan getuigde het optreden van de op en top Britse comedy entertainer Earl Okin. Hij is een humorist in woord, daad en muziek. Zijn optreden begon met het levenslied ‘Come To My House’, waarin hij stoethaspelend een vrouw aan zich probeerde te binden. Hij deed dat door zichzelf op gitaar te begeleiden, later ook op piano. En als hij niet zong, imiteerde hij met zijn mond het geluid van een trompet. Ook hier gold dat als het optreden een kwartier korter had geduurd, de interesse geen kans had gekregen te vervlakken. Zijn vertolkingen van bijvoorbeeld ‘Besame Mucho’, ‘I Can’t Give You Anything But Love’ en ‘Lotus Blossom’ en zijn odes aan Duke Ellington en Billy Strayhorn, waren niet meer dan dat: replica’s van tijdperken uit het jazzverleden. Daarmee dreef hij een wig tussen prachtige humor en oprecht amateuristische weergaves van jazzklassiekers.

Tweede Kerstdag
Een avond eerder, die van Tweede Kerstdag, werd duidelijk waarom improvisatie zo’n grote rol speelt in Stranger Than Paranoia. Twee van de drie concerten liepen over van de (vrije) improvisatie en het was daarbij de vraag of het publiek daar wel zo goed mee bediend was.

Ramón Valle, Lucas van Merwijk (Cubop City Big Band) en Jacq Palinckx - klik op foto's

De drie concerten werden geopend door Ramón Valle en Guus Janssen, twee volstrekt verschillende pianisten die elkaar deze avond voor het eerst achter hun instrument ontmoetten. Na een wat moeizaam begin, vonden de twee elkaar al snel. En nog wel in elkaars cultuur. Bij Guus Janssen, die de Nederlandse liedjescultuur voor een stukje in zich draagt, hoorde je ook latinmuziek. Zoals een  passage waarin hij hoekig en knoestig de muziek van Zuid-Amerika uitdroeg en waarbij de Cubaan Valle zich er ritmisch over uitstrekte. Maar Ramón Valle liet eveneens horen, dat hij zich tot de cultuur van het land waar hij nu woont, kan wenden. Melodische passages legden de loper uit voor Guus Janssen, die er op de van hem vertrouwde wijze zijn vrije geest op losliet.

Het verschil tussen beiden was tevens de brug die de twee culturen overspande. Valle, vol soul en warmte, Janssen de bijna mechanisch technische bespeler. Hij, de professor in de pianistiek, duellerend met een eigenwijze leerling, zo leek het. En het resultaat was imponerend.

Het Duits-Fins-Amerikaanse Kalle Kalima – Johnny La Marama Trio legde noodverbanden tussen keiharde powerjazz en klassiek aandoende kamermuziek. Ook tussen heavy metal en vrije improvisatie. Verschillen in muzikale lagen zijn er bij dit trio niet om opgelost te worden, maar om ze nog verder uit te bouwen. De gitaar van Kalle Kalima, de basgitaar en contrabas van Chris Dahlgren en het slagwerk van Eric Schaefer bouwden muren van geluid en drempeltjes van tere klanken. Het episch centrum van dit wonderbaarlijke trio ligt bij slagwerker Schaefer, die in zowel inventiviteit als slagkracht onvermijdelijk doet denken aan Joey Baron, ook zo’n beest van een drummer.

De Cubop City Big Band kreeg de ondankbare taak opgelegd een langzaam leeg lopend Paradox – het was wat bezoekersaantal toch al een opvallend rustige avond – de nacht in te laten dansen. Dat lukte gedeeltelijk. Toen de tafels en stoelen aan de kant gingen, bleek de muziek van de big band van slagwerker/percussionist Lucas van Merwijk effectief genoeg om de dansvloer voor een deel vol te krijgen. De sterke arrangementen, scheermesscherpe ritmes en de individuele kwaliteiten van de groepsleden stonden ook nu weer garant voor latinmuziek van hoog gehalte. En wie mocht twijfelen aan de authenticiteit ervan, werd op het goede been gezet door zanger Miguel Montenegro en zangeres Yma America. Zij sleurden de Cubop City Big Band nog dieper in het juiste Afro-Cubaanse spoor.

• Fotografie: zwart/wit beelden: Nico Roozekrans, kleur: Stef Mennens
• Websites: Jesse van Ruller - Jacq Palinckx - Kalle Kalima / Johnny La Marama Trio - Ramón Valle - Earl Okin - Cubop City Big Band 
• Stranger Than Paranoia duurt nog tot en met zondag 30 december, alle dagen in muziekpodium Paradox, Telegraafstraat 62 en de laatste dag in poppodium 013, Veemarktstraat 44, beide in Tilburg. Info: 013-5432266