INTERVIEW









Rembrandt Frerichs: "Het grappige aan filosofie is dat het aan de ene kant superabstract is, en aan de andere kant superconcreet." Foto © Geneviève Ruocco


Pianist Rembrandt Frerichs is zeker geen onbekende meer in de Nederlandse jazzscene. Zijn naam duikt steeds vaker op. Een gesprek met hem gaat over passie, filosofie en het ‘Midden-Oosten’. Onder een gordijn van wierookgeuren kun je in zijn huisstudio heel wat te weten komen.

Rembrandt Frerichs´ debuut-cd heet ‘Self Portrait’, volgespeeld door zijn eigen trio, bestaande uit Gulli Gudmundsson op bas en Vincent Planjer op drums. Deze cd uit 2007, waaraan ook saxofonist Jan Menu een belangrijk steentje bijdroeg, werd lovend ontvangen en zelfs genomineerd voor de Edison publieksprijs. Op dit album geeft hij vast een heleboel van zichzelf bloot. Of is dat een illusie? “Ik denk niet dat het mijn doel is als kunstenaar om alles ter eer en glorie van mezelf als componist te stellen; ik ben maar een medium voor het begrip ‘kunst’.”

Als componist ziet Frerichs zichzelf duidelijk in bredere zin. En als musicus? “Ik vind het heel moeilijk om daar voor mezelf de vinger op te leggen… het is meer wat ik vaak van anderen hoor. Ik speel eigenlijk nooit op safe. Het risico is dat je daarbij een beetje de mist in gaat natuurlijk, of dat je toch niet helemaal toekomt aan dat wat je muzikaal gezien wou zeggen. Het voordeel is dat je het publiek meetrekt in je verhaal.”

Wat hem zo aantrekt in de piano? “Je moet extra hard werken om het vrij abstracte instrument te laten leven. Dát is dus de uitdaging. Kijk, in principe kan iedereen na een paar lesjes piano spelen, maar het gaat uiteindelijk om datgene wat je er zélf inlegt!”

Een muzikale jeugd die bestaat uit flarden, een muzikale identiteitsbeschrijving met hoge abstractiegraad… misschien kunnen Rembrandt Frerichs´ uiteenlopende inspiratiebronnen wat meer duidelijkheid geven over de persoon achter de ‘kunstenaar’. Om te beginnen vanuit de jazzmuziek zelf. “Er zijn heel veel invloeden. Van de moderne dingen vind ik pianisten als Brad Mehldau, Herbie Hancock en Keith Jarrett heel tof! Maar ik hou ook van hele oude dingen, zoals Teddy Wilson. Hoe ik deze invloeden verwerk? Ik probeer er een soort van artistieke boodschap uit te halen en dat vertaal ik weer naar hoe ik het zelf doe.”

En klassiek? “Ik word erg geïnspireerd door koormuziek: verschillende werken van Bach, het ´Stabat Mater´ van Rossini, het ´Requiem´ van Fauré… Maar ik gebruik deze muziek voornamelijk op een meditatieve manier of als inspiratiebron.”

Midden-Oosten
Het zijn niet alleen de grote jazzcoryfeeën of klassieke koorwerken die sporen van invloed bij Rembrandt Frerichs hebben achtergelaten. Minstens zo belangrijk is zijn fascinatie voor het Midden-Oosten. Toen hij zeventien was vertrok hij voor twee jaar naar Caïro. “Caïro is echt te gek! Eigenlijk is die stad voor de Arabische wereld wat Amerika is voor ons, het is een ‘cultural capitol’. Alleen jazz leeft er natuurlijk niet echt.”

Frerichs heeft het Midden-Oosten na Caïro dan ook niet meer ‘los gelaten’. Bij het horen van Oosterse instrumenten als de sakuhachi (Japanse bamboefluit, red.) of de Indiase bansoerifluit wordt hij helemaal lyrisch. “ Neem nou deze fluit: één noot van een seconde of tien en je zit helemaal in een andere sfeer, hij neemt je meteen mee op reis. Zo’n fluit heeft van zichzelf zo iets mooi warms.`











"Als ik alles opgenomen heb, bepaal ik pas hoe de tentoonstelling er uit gaat zien." Foto © Geneviève Ruocco

Dat Rembrandt Frerichs zich naast het muzikantschap ook met zaken als filosofie bezighoudt, is voor een Midden-Oostenliefhebber niet vreemd. Wat spreekt hem zo aan in de filosofie als wetenschap? “Het grappige aan filosofie is dat het aan de ene kant altijd superabstract is, aan de andere kant superconcreet. Als je hele aanwijsbare filosofische technieken leert, dan maakt het niet uit of je nou econoom bent, bioloog, musicus of natuurkundige, je kan het gedachteproces op elk concreet ding uitvoeren.”

Hoe vertaalt hij dit naar zijn muziek? “Door er op een leuke manier mee bezig te zijn. Het is dus niet dat je zit te tobben van ‘oh, moet ik dit akkoord wel spelen’, maar dat je een soort van heldere geest krijgt. Ik probeer mijn leerlingen op het conservatorium dan ook bij te brengen dat ze zo min mogelijk in vaste patronen moeten vervallen. Waarom zouden we nu elke keer 4/4 met de drums moeten doen of zou er per se een bassolo moeten komen als we dat al dertig keer eerder hebben gedaan… Kunnen we dat niet op een andere manier doen? Het is eigenlijk een hele creatieve manier van denken.”

De Hemelbestormers
Een mooi voorbeeld van een project waarin zaken als risico’s nemen en handelen vanuit een filosofische gedachtegang centraal staan, vormt De Hemelbestormers. Dit is een duoverband tussen Rembrandt Frerichs en trompettist Michael Varekamp, soms aangevuld met gastmusici Tjitse Vogel op contrabas en percussionist en boventoonzanger Ignas te Wiel. Als De Hemelbestormers een concert geven, dan worden veel conventies losgelaten. “Het is een soort van filmmuziek met heel veel klankkleur. We maken van tevoren helemaal geen afspraken; het is heel associatief. Varekamp begint en speelt bijvoorbeeld een frase in G. Ik leg daar dan verschillende kleurtjes onder waar Michael dan op zijn beurt weer op reageert. Zo vertel je een heel leuk verhaal met zijn tweeën. Het werkt prima, zolang je elkaar intuïtief goed aanvoelt. Ik zou dit niet met iedereen kunnen, hoor.”

Een cd van De Hemelbestormers is niet het enige dat op korte termijn in het vooruitzicht ligt. Voor een projectje meer of minder draait Rembrandt Frerichs zijn hand namelijk niet om, gezien de vele vermeldingen op zijn website. “Er komt een dubbel-cd aan met de titel ‘Ordem e Progresso’. De cd is schetsmatig ontstaan, eigenlijk op de manier waarop ik bij ‘Self Portrait’ ook te werk ben gegaan. Ik heb in mijn huisstudio intuïtief allerlei stukken geschreven, zonder me van te voren af te vragen of het in het concept past. Ik zie het eigenlijk als een soort van ‘schilderijen’. Als ik alles opgenomen heb, bepaal ik pas hoe de tentoonstelling er uit gaat zien.”










"Het jazzklimaat in Den Haag is op zich goed, alleen missen we een gesubsidieerde goede club." Foto © Geneviève Ruocco


Aan de cd werkte, naast zijn eigen trio en Jan Menu op baritonsax, onder andere zangeres Margriet Sjoerdsma, saxofoniste Nicole Jo en Ignas te Wiel op percussie en sakuhachi mee. “De ene helft wordt een vervolg op ´Self Portrait´, een soort van akoestische luistermuziek met fluit en baritonsax. De andere cd wordt er een op fender rhodes; veel effecten en rare experimenten maar ook heel funky, eigenlijk een soort van dancemuziek. Echt een cd voor in de auto.” De releasedatum van de nieuwe (dubbel-)cd zal ergens rond het voorjaar liggen.

Weliswaar geen nieuw project maar zeker vermeldenswaardig zijn de onlangs op Youtube verschenen opnames van het concert dat wijlen Michael Brecker in 2003 gaf in het Atrium Den Haag. Rembrandt Frerichs zorgde toendertijd voor het begeleidingstrio. De filmpjes lagen al een tijdje op de plank, overigens puur om technische redenen. Frerichs is blij dat het nu eindelijk gelukt is om ze op Youtube te plaatsen. “Echt superleuk al die reacties die ik er op krijg, zelfs vanuit Amerika en Australië!”

Programmeur
Rembrandt Frerichs houdt zich ook bezig met programmeurwerkzaamheden bij enkele jazzpodia en festivals. “Het programmeren is eigenlijk uit een soort van idealisme ontstaan; dingen waar je je soms over verbaast… Dan is er bijvoorbeeld ergens een jazzfestival waarop bijna geen jazzmuzikanten spelen of halve amateurs. Dat stoort mij, noem het dan ook geen jazzfestival!”

Frerichs heeft een uitgesproken mening over de Nederlandse podia en het jazzklimaat in zijn woonplaats Den Haag. “Dat is op zich goed, alleen missen we natuurlijk een gesubsidieerde goede club. Maar ach, Bert Jansma en Michael Varekamp schrijven zich daar al helemaal het leplazarus over, dus daar heb ik verder weinig op aan te vullen.”

Om dit gesprek niet in mineur te eindigen, werkt een inkopper nog altijd het beste: wat vindt hij van het jazzklimaat in Nederland? “Ja, dat is natuurlijk super!”

• Rembrandt Frerichs
• Video Rembrandt Frerichs Trio & Michael Brecker op Youtube: Impressions - Midnight Voyage - Chans Song