CONCERTRECENSIE Eerste avond Stranger Than Paranoia met Paul van Kemenade, Harmen Fraanje, Wiro Mahieu, Eric Vloeimans, Paul van Kemenade Quintet en Nueva Manteca. Paradox Tilburg, 24 december 2008
beeld: Stef Mennens
door: Rinus van der Heijden

Een tweetje, drietje en een vijfje. Dat was de logische opbouw waarmee de eerste avond van Stranger Than Paranoia op kerstavond in Tilburg werd geopend. In gewone mensentaal: een duoconcert met altsaxofonist Paul van Kemenade en pianist Harmen Fraanje; een trio met Van Kemenade, trompettist Eric Vloeimans en contrabassist Wiro Mahieu en tenslotte het voltallige Paul van Kemenade Quintet. Nueva Manteca kreeg de ondankbare taak het slot van deze avond te verzorgen. Ondankbaar omdat het op geen enkel moment de parelende kwaliteit van de drie voorgaande miniconcerten kon evenaren.

Paul van Kemenade speelde een centrale rol tijdens de openingsavond van Stranger Than Paranoia. Eric Vloeimans en Wiro Mahieu in actie. Wiro Mahieu behandelt zijn instrument op een orgastische wijze.

Dat lag echter aan de groep zelf, die geamputeerd aantrad en daardoor nooit haar eigen niveau kon bereiken. Een opkomst met acht in plaats van twaalf man en dan ook nog vervangers op sommige stoelen, vraagt om moeilijkheden. Nueva Manteca had wellicht gemeend dat je in de jazz van één embryo duizend kindjes kunt maken, maar in Tilburg lukte dat niet. De latinjazzformatie kwam niet verder dan drijven op ervaring. Daarmee mis je in diezelfde jazz zoveel factoren dat thuisblijven wellicht een betere optie was geweest.

Het vijfdaagse festival dat voor de zestiende keer tussen kerst en nieuwjaar in muziekpodium Paradox wordt georganiseerd, kreeg niettemin een spectaculaire opening. Dat moet geheel op het conto van Paul van Kemenade worden geschreven. De Tilburgse altsaxofonist is sinds 1993 organisator en programmeur van Stranger Than Paranoia, maar hield al jaren voordien op kerstavond met zijn eigen groep de mensen uit de nachtmis. Paul van Kemenade benut de laatste jaren ‘zijn’ avond tijdens het muziekgrenzen overschrijdende festival om nieuw werk uit te proberen. Nu was het niet anders: er kwamen twee uur lang veelal nieuwe stukken voorbij en die waren vaak van zulke hoge kwaliteit dat je de monden rondom je heen in verbazing open zag vallen.

Bij het overschrijden van muziekgrenzen horen verrassingen en de durf je oude huid af te werpen. Dat deed Paul van Kemenade al meteen in het eerste concert, een duo met pianist Harmen Fraanje. Wie wachtte op zijn messcherpe, positief-agressieve alttoon kreeg in ‘Nyumbani Kwetu’ (Swahili voor: bij ons thuis) nu een laag, zwoel, vanuit de diepte regerend geluid opgediend. Afgemaakt met de kwikzilveren noten die Harmen Fraanje eroverheen strooide. Maar dat het met het grootste gemak ook anders kan, bewezen beiden in ‘Goodbye Welcome’ waarin de altsax vrij en met vaste tred improviseerde en de piano ritmisch bonkend in het kielzog meeglipte.

 
Louk Boudesteijn tijdens het concert van het Paul van Kemenade Quintet. Rein Godefroy in actie op de elektrische piano. Ben van den Dungen was deze avond leider van Nueva Manteca.

Het trioconcert van Paul van Kemenade, Eric Vloeimans en Wiro Mahieu benam je voor de tweede keer deze avond de adem. Het was een overweldigend exposé van hoe ervaring, invoelingsvermogen en vakmanschap een onvergelijkbare symbiose kunnen aangaan. In ‘Two horns and a bass’, het titelstuk van een nieuwe cd die deze avond werd gepresenteerd zweefden altsax en trompet als planeten boven en langs elkaar en gingen tegelijkertijd intiem in elkaar op. Mogelijk gemaakt door Wiro Mahieu, die zijn spaarzame noten conscientieus op een bed van zachte ritmiek te ruste legde. Hij is een contrabassist, die via een orgastische relatie met zijn instrument alles wat op hem afkomt gulzig naar binnen slurpt en met een oerknal opnieuw laat exploderen. De drie musici droegen vier miniatuurtjes van een willekeurige kerstmarkt aan: ogenschijnlijke niemendalletjes, maar kostbaar van inhoud en aanzien.

Het Paul van Kemenade Quitet opende met ‘Cool Man Coleman’, een stuk dat twee dagen oud was en bedoeld als een hommage aan altsaxofonist Ornette Coleman. De compositie was inderdaad ‘cool’, met ingebouwd zelfs de zogeheten ‘harmolodics’ van de Amerikaanse freejazzpionier: klimmende en dalende notenreeksen, uitlopend in de typische melodievorming van componist Paul van Kemenade. Opvallend was de compositiegave van trombonist Louk Boudesteijn. Zijn ‘On A Wednesday’ was een liefdevolle ode aan muziek, mensen en de rest van de wereld. Een prachtig contrast ook met dat eerdere ‘Cool Man Coleman’ en ook met de twee andere nieuwkomers ‘Always Autumn’ en ‘It Still Is’, opnieuw van de hand van leider Paul van Kemenade.

Paul van Kemenade en de zijnen kunnen tevreden zijn. Laboratoriumwerkzaamheden op kerstavond met als champagnekurken knallende resultaten, wat kunnen zoekende musici zich nog meer wensen?

Het festival Stranger Than Paranoia wordt vanavond voortgezet en duurt nog tot en met dinsdag 30 december.

• Stranger Than Paranoia