IN MEMORIAM
door: Cyriel Pluimakers









Willem van Manen: 3 september 1940 - 26 september 2024.


Op 84-jarige leeftijd overleed hij afgelopen donderdag, Willem Van Manen: trombonist, componist, orkestleider, programmamaker en socioloog. Vanaf eind jaren zestig stond hij in de frontlinie, waarbij hij samen met Louis Andriessen, Peter Schat en Reinbert de Leeuw fulmineerde tegen het muzikale establishment. Het heilige huis van de klassieke muziek moest worden afgebroken en opnieuw opgebouwd.

Vernieuwing
Met het orkest De Volharding, waarin Van Manen trombonist was, werd de vernieuwing ingezet met manifestaties op straat en onorthodoxe plekken. In de jazz liet de trombonist zich onder meer horen in het Theo Loevendie Consort, de Peter Brötzmann Group en het Willem Beuker Kollektief. Jazzgeschiedenis schreef hij in 1977 met de ‘Zeeland Suite’ van Leo Cuypers, een monument van de geïmproviseerde muziek. Ook zijn eigen album, eenvoudig ‘Willem van Manen’ getiteld, vormde een statement met die prachtige uitschuifhoes: een icoon binnen het nog jonge BV Haast label.











De Springband van Willem van Manen.


Tragedie
Van Manen was samen met Hans Dulfer een van de grondleggers van het Bimhuis aan de Oude Schans en als bestuurder bijzonder actief. Hij deed veel werk voor een beter en eerlijker muziekbeleid en je kon hem aantreffen in vele commissies. Zijn doorbraak als orkestleider kwam begin jaren tachtig met de fantastische Springband, een prachtige bloem die in november 1983 tijdens een najaarsstorm in de knop gebroken werd door een verschrikkelijk verkeersongeluk waarbij vijf leden van het ensemble betrokken waren en er drie omkwamen: trompettist Jeff Reynolds, trombonist Joep Maessen en contrabassist Harry Miller. Een tragedie waardoor menigeen zich definitief uit het veld zou laten slaan, maar Van Manen zorgde ervoor dat er begin 1984 het Sociaal Fonds Jazz en Improviserende Musici werd opgericht om de orkestleden die door het ongeval in financiële problemen kwamen te ondersteunen. Een fonds waarop noodlijdende musici tot op de dag vandaag een beroep kunnen doen. 


Contraband
Een verrassing was dat Van Manen in het najaar 1984 iedereen verbaasde met een nieuw orkest: de Contraband. Net zoals zijn voorganger een onconventioneel jazzorkest, dat beslist niet wil klinken als een conventionele bigband. Het schallende koper en de uitbundige rietsectie maakten korte metten met het geluid van de radio-orkesten van toen. De snerpende solo’s van klarinettist Theo Jörgensmann en de doordringende altsaxofoon van Paul van Kemenade staan in het geheugen gegrift. Het geweld van de koperblazers, waarbij Van Manen een hoofdrol vervulde, deed de rest. Een geluid dat ontstaan was uit de meedogenloze muziek van De Volharding en dat door merg en been ging. Het orkest was succesvol en maakte tussen 1988 en 2004 maar liefst zes albums. In 1992 kreeg Van Manen de VPRO/Boy Edgar Prijs toegekend en in 1997 werd hij benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau vanwege zijn vele verdiensten voor het muziekleven.











Van Manen van grote betekenis voor de groei van de jazz en geïmproviseerde muziek. Foto © Josje Janse.


Concertzender
Minder bekend is dat Van Manen van 1980 tot 1995 een aanstelling had als hoofdvakdocent trombone en muziekgeschiedenis aan het Amsterdamse Sweelinck Conservatorium. Verder was hij actief in de Amsterdamse Kunstraad, het Geneco, de BUMA, het Fonds voor de Scheppende Toonkunst, de Rotterdamse Kunststichting en de Raad voor Cultuur. In 2005 sloot hij zijn professionele loopbaan als trombonist af, maar tot 2015 bleef hij nog actief in diverse amateurorkesten. Bij de Concertzender was hij van 2005 tot 2019 eindredacteur jazz, een functie waarmee hij de aandacht voor het genre levend hield naarmate Hilversum het steeds meer liet afweten. Een musicus die op en achter het podium van onschatbare betekenis is geweest voor de groei van de jazz en geïmproviseerde muziek in Nederland. We zullen zijn bronzen stemgeluid en bestuurlijke overtuigingskracht bijzonder missen!


Selecte Discografie:

• Hans Dulfer ‘Heavy Soul in Paradiso‘ (1969)
• Theo Loevendie Consort ‘Mandela‘ (1969)
• Peter Brötzmann Group ‘Born Free‘ 1970)
• Theo Loevendie Consort ‘Chess‘ (1972)
• Leo Cuypers ‘Zeeland Suite‘ (1977)
• Willem van Manen ‘Willem van Manen‘ (1979)
• Willem Breuker Kollektief ‘In Holland‘ (1981)
• Orkest De Volharding ‘Shoulder to Shoulder‘ (1989)
• Eckard Koltermann Collage 11 ‘Achtung wir senden‘ (1990)
• Orkest De Volharding ‘Trajekten‘ (1991)
• Orkest de Volharding ‘Dutch Masters‘ (1998)
• Contraband ‘Live at Bimhuis’ (1988)
• Contraband ‘De Ruyter Suyte‘ (1991)
• Contraband ‘Boy Edgar Suite‘ (1994)
• Contraband ‘Hittit‘ (1997)
• Contraband ‘Pale Fire‘ (2000)
• Contraband ‘The Painter‘ (2004)

Jazzhelden

• Kijk naar een videoportret van Willem van Manen gemaakt door NJA.