Start
Voor het eerst kwam ze in het vizier op het album ‘Footloose’ (Savoy) van haar toenmalige echtgenoot Paul Bley. Haar geboortenaam was Lovelly May Borg en ze werkte eind jaren vijftig als sigarettenverkoopster in de New Yorkse jazzclub Birdland. Daar ontmoette ze haar latere echtgenoot, die op bovengenoemde productie maar liefst vijf composities van haar opnam: ‘Floater’, ‘Around Again’, ‘Syndrome’, ‘King Korn’ en ‘Vashkar’. Stukken die sinds de jaren zestig zijn gaan behoren tot het vaste jazzrepertoire: muziek die ritmisch en dromerig tegelijk is en telkens afsluit met een vraagteken. In 1967 ging het stel uit elkaar maar de start van haar carrière was begonnen. 











Carla Bley in 1972 tijdens een workshop in Duitsland voor
de NDR. Foto © Heinrich Klaffs.


Liberation Music Orchestra
Met trompettist Mike Mantler, die later haar echtgenoot zou worden, vormde ze in 1964 het Jazz Composers Guild Orchestra. Ze werkten onder meer met Don Cherry, Gato Barbieri, Pharoah Sanders, Roswell Rudd en Cecil Taylor. In 1969 bracht ze met bassist Charlie Haden op het befaamde Impulse-label de revolutionaire plaat ‘Liberation Music Orchestra’ uit: een onomwonden ode aan de net vermoorde vrijheidsstrijder Che Guevara (1928-1967), met onder meer bewerkingen van muziek uit de Spaanse Burgeroorlog. Het hoeft geen uitleg, dat dit werk in de Verenigde Staten meteen omstreden was en op de nodige weerstand kon rekenen. 

Escalator over the Hill
Twee jaar later weet Bley de wereld wederom te verbazen met haar jazzopera ‘Escalator over the Hill’, waarop ook popsterren als Linda Ronstadt en Jack Bruce een belangrijke rol vervullen. Dichter Paul Haines draagt zorg voor het libretto. Het omvangrijke werk dat maar liefst drie lp’s vult, wordt in Europa laaiend ontvangen: zo benoemt het toonaangevende Britse Melody Maker het album tot plaat van het jaar en krijgt de productie in Frankrijk de prestigieuze Grand Prix du Disque toegekend. Bley krijgt hierdoor wereldwijd veel compositieopdrachten, maar des te opmerkelijker is dat dit meesterwerk pas in 1997 in het Duitse Keulen een live-uitvoering beleeft. 











Bley tijdens een concert met Paolo Fresu en Andy Sheppard.
Foto © Adam Cuerden.


Tournee
Vanaf de tweede helft van de jaren zeventig is ze veel op tournee met haar orkest, dat meestal uit zo’n tien personen bestaat. De diverse bezettingen tellen grote namen als Paul Motian, Bob Stewart, Andrew Cyrille, Steve Gadd, Carlos Ward, Gary Valente, Tony Dagradi, Andy Sheppard en Lew Soloff. Ook haar dochter Karen Mantler, die met haar bijzondere haardos een kopie van haar moeder lijkt, wordt meer dan eens achter de toetsen gefeatured. 

V&D
Een aantal keren staat Bley op het North Sea Jazz Festival en in oktober 2000 organiseer ik met haar octet een concert in de Concertzaal Tilburg, met Paul van Kemenade’s ensemble ‘Zvinoshamisa’ in het voorprogramma. Valente’s schallende trombone, de spirituele solo’s van tenorsaxofonist Andy Sheppard en de bijzondere werking van de ritmesectie zijn me bijgebleven. Ik weet nog dat de band hopeloos vertraagd was en dat hun bagage niet meegekomen was. Bley liet zich hierdoor niet uit het veld slaan. De directiesecretaresse werd met de bandleidster op pad gestuurd om een mooie jurk voor die avond te kopen: een expeditie die wonderwel slaagde bij het toen nog bestaande V&D. De instemmende blik van Swallow, inmiddels haar echtgenoot, heb ik nog op mijn netvlies. Het concert van die avond was weergaloos. Een ander topmoment, dat ik me kan herinneren, was haar fantastische orkestoptreden met de uit Sardinië afkomstige trompettist Paolo Fresu op het festival Europa Jazz in Le Mans: als er een moment aan te wijzen is waarin de sterren gingen spreken, dan was het daar.











Carla Bley met Charlie Haden op Jazz Middelheim in 2011.
Foto © Jos L. Knaepen.


Doorzetter
In 2015 kreeg Bley in de Verenigde Staten de National Endowment for The Arts toegekend, een hoge onderscheiding. De afgelopen jaren kon je Bley regelmatig horen in een trio met Sheppard en Swallow: uitgebeende muziek die tot de essentie is teruggebracht. Fysiek broos geworden speelde ze geen noot te veel, maar net dan was ze muzikaal op haar sterkst.  ‘Life Goes On’ heet haar laatste productie voor ECM en die uitspraak typeert haar het meest: Bley was een echte doorzetter en een icoon voor vele musici, zowel vrouwen als mannen.