Basement Research: vernieuwende jazz anno nu
CONCERTRECENSIE. Basement Research, Paradox Tilburg, 9 oktober 2009
beeld: Stef Mennens
door: Rinus van der Heijden
Basklarinet, baritonsaxofoon en trombone. Drie donker gestemde instrumenten die de kern vormen van Basement Research, een kwintet rond de Duitse rietblazer Gebhard Ullmann. De in Amerika wonende leider richtte zijn groep op in 1995, stopte ermee in 2000 om in 2007 - toen hij vijftig jaar werd - Basement Research nieuw leven in te blazen.
Klankonderzoekers Basement Research in Paradox, met de rietblazers als harde kern: Julian Arguelles, (bandleider) Gebhard Ullmann en Steve Swell
Gelukkig maar, want dit kwintet is er een om te onthouden. De vijf musici zijn klankonderzoekers, die hun proefnemingen verrichten in het gebied van de vrije jazz. De keuze van de drie eerder genoemde lage instrumenten heeft daar niet zoveel mee te maken, wel de manier waarop met een rammelaartje de contrabas wordt bespeeld, met een handdoek het drumstel wordt ‘geranseld’, het musiceren met de kleppen van de basklarinet en het slechts met lucht muziek oproepen uit de trombone. Het gebied van klankonderzoek hebben de vijf musici bovendien uitgebreid met de bijna architectonische wijze waarop zij hun concept opzetten: stukken worden soms collectief begonnen om daarna ieder van de blazers improviserend de anderen uit hun tent te laten lokken; een andere keer door een duo tussen contrabas en basklarinet ingenieus in de rest van de instrumenten in te bouwen. Dat betekent twee verschillende ensembles, die uitkomen bij hetzelfde eindresultaat.
Vele soorten muziek komen daarbij langs marcheren. Een slepende blues accordeert prima met vrije improvisatie-uitbarstingen, melodieuze intermezzo’s handhaven zich naast een heftig duel tussen tenorsaxofoon en trombone. Baritonsaxofonist Julian Arguelles, die een enkele keer de sopraansax ter hand nam, deed dat om oosterse sferen op te roepen. Trombonist Steve Swell was helemaal een vreemde eend in de bijt. Zijn opdracht bestond er kennelijk uit om de concertruimte bij zijn uitvoeringspraktijk te betrekken: door met zijn instrument heftig van links naar rechts en van voren naar achteren te bewegen, verstrooide hij zijn muziek, wat een prachtig effect opleverde. Ook toen hij met een metalen demper over de vloer schuivend en tikkend slagwerker Tim Daisy begeleidde, leverde dat verrijking van de muziek op.
Basement Research: mooie,vernieuwende jazzmuziek anno nu
Daisy zelf maakte behoorlijk indruk met zijn veelzijdige spelopvatting. In solo’s toonde hij zijn enorme gedrevenheid, als begeleider was hij een onvoorspelbare spelbepaler. Contrabassist John Hebert leek onverstoorbaar achter zijn instrument, maar in zijn samenspel met Daisy bepaalde hij voor een groot gedeelte de kracht van dit Basement Research.
Leider Gebhard Ullmann tenslotte is een saxofonist/klarinettist die zich laat leiden door de groten van de vrije Amerikaanse improvisatiemuziek. Hij blijft daarbij wel zichzelf met een fraaie, uiteen waaierende eigen toon. Met slechts minieme aanwijzingen plaatst hij accenten naar zijn medemusici, die daarop improviserend de muziek naar andere richtingen drijven. Daardoor is Basement Research niet in te delen onder het kopje ‘vrije jazz’, omdat dit te veel naar de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw riekt. Juist door de visie van Ullman en de eigenwijsheid van zijn bandleden maakt Basement Research mooie, vernieuwende jazzmuziek anno nu.
