COLUMN
door: Tim Sprangers











Het is aardig te zien hoe jazz pop benijdt. Bagatelliserend: pop trekt een vanzelfsprekend groot aantal bezoekers en de jazz verlangt naar een groter publiek.

Natuurlijk, jazz was populaire muziek. Bebop in de jaren veertig en vijftig. Vrije jazz in Paradiso, ja hoor, het kon veertig jaar geleden. Tegenwoordig staat deze jazz vooral in kleine zaaltjes, soms voor slechts een handjevol mensen. De behoeften zijn blijkbaar veranderd. Jazz, de musificering van vrijheid, creatie en taboedoorbreking, heeft liefhebbers behouden, maar het gros van haar publiek, de tijdsgeestelijken, verloren. Jazz is niet meer populair, omdat artistieke en politieke vrijheid al lang bereikt is.

Maar jazz loopt toch naar de poppodia? Met een soort trots roepen jazzfanaten dat het genre wel geschikt is voor grotere zalen, oftewel een groter publiek. Jazz on Stage houdt op haar site een kalender bij met alle jazz die op poppodia staat geprogrammeerd. Het is twijfelachtig. De ‘jazz’ die we vinden op de grotere podia is pop met jazzkenmerken. Een rechttoe rechtaan beat met een jazzy thema erboven op, net zo mooi gespeeld als op het album, is geen jazz.

Jazz is gegeven inspiratie, ontstaat op het moment. Fantastisch zeg ik als jazzliefhebber, maar muziek moet, wil het velen aanspreken, hip zijn en rechtstreeks entertainen of ontroeren. Het vergt tijd, kennis én, veel belangrijker, inlevingsvermogen van de luisteraar om creativiteit binnen een jazzkader te kunnen waarderen. Laat Paradiso, qua grootte, akoestiek en zitplekken daar nou net wat minder geschikt voor zijn dan het Bimhuis. Oorzaak of gevolg?

Er zijn natuurlijk uitzonderingen in Nederland. Gatecrash, Knalpot, Mona Lisa Overdrive of The Ploctones. Het zindert, beweegt en ontstaat ter plekke. Overeenkomst: de bands swingen door spannende grooves te gebruiken. Totaal geen nieuw idee, maar wel een heerlijk uitgangspunt om ook in een popzaal te kunnen vermaken. Overigens passen de praktijken die Viral Radio in Nederland promoot -live gecomponeerde elektronische muziek- perfect in dit plaatje: met de (onregelmatige) beats en klankkleuren van dance, en daardoor bij voorbaat interessant voor een groot publiek, worden ter plekke structuren, klanken en grooves ontwikkeld. En daardoor ook mooi passend in een jazzzaal.

Toch hebben we het nog steeds over een niche. 

Het draait in deze discussie om de definitie van jazz. Spinvis gaf anderhalf jaar concerten op de Parade waarin hij met geluiden van het publiek ter plekke muziek creëerde. De oprechte vocalen van zanger Bonnie Prince Billy zijn constant onder spanning, omdat de gevoelige frasen elk moment kunnen barsten. Goede hiphop, waarin de lyrics op het podium vorm krijgen en waarin de beats van de DJ en de teksten van de MC elkaar uitdagen. Weinig jazzgeschiedenis en jazzlicks, maar meer jazz dan Giovanca, Gare Du Nord, Room 11 of Rita Reys.

‘Jazz is door een kleine groep, voor een kleine groep’ zei Hans Dulfer me laatst, op zelfrelativerende wijze. Jazz loopt naar de poppodia? Mwah. Zet de jazz maar tussen haakjes.