Rein (76) zat al vroeg aan de piano, het instrument dat hij zich vrijwel zonder scholing eigen heeft gemaakt, en trad tijdens zijn middelbare schoolperiode al geregeld op. Met tomeloze energie was hij in staat om twee carrières te hebben, een in het familiebedrijf en een in de jazz. Rein was en is verknocht aan de muziek van zijn idolen als Kenny Dorham, Hank Mobley, Barry Harris, en heeft in zijn leven met bijna alle grote namen gespeeld, in binnen- en buitenland, die die traditie rijk is.

Jazzmuseum
Rein woont in Veendam en de ontvangst is hartelijk. We gaan direct naar zijn studio waar zijn vleugel staat en zijn platen, heel veel platen. “Het is een klein jazzmuseum”, zegt Rein. Daar is niets teveel mee gezegd. De muren hangen vol met originele posters van optredens sinds hij begon. Alle platen zijn originele uitgaven en zijn gerangschikt op label. Rein draait er elke ochtend een aantal, “de muziek die je hebt moet je wel blijven luisteren”. 

In maart volgt een afscheidstournee en dan is het klaar. Valt het afscheid hem zwaar? “Nee”, antwoordt hij, “ik heb me hier al jaren op voorbereid. Als je ouder wordt leer je van steeds meer dingen afscheid nemen. Ik heb nu 60 jaar gespeeld en het kost me meer moeite om op peil te blijven. Dat merkte ik sinds mijn vijftigste, toen moest ik echt gaan oefenen om mijn spel te behouden. Daarnaast komen er bij zo’n tournee nog eens zoveel werkzaamheden kijken, daar heb ik geen zin meer in. Ik laat het graag over aan de jongere generatie.”

Rein is een echte straight-ahead jazzer en wordt door zowel het publiek als critici geroemd om zijn kunde daarin. Hij houdt van de muziek die hij speelt en schroomt niet om zijn mening over andere genres of ontwikkelingen onder stoelen of banken te steken. 

 









"Er zijn geen leidende mensen meer in de jazzmuziek."
Foto © Stef Mennens (2010).


Bierkaai
Op de vraag hoe hij reageerde op de opkomst van verschillende stromingen in de jazz en daarbuiten zegt Rein, “ik heb meegemaakt dat jazzmuziek bij de maatschappij hoorde. Er werd ook gedanst, door leuke jonge meisjes. Die zie ik op mijn optredens nog steeds, maar nu zijn ze in de 70”, zegt hij met een knipoog. “Vervolgens kreeg je de Beatles en was het met de jazz afgelopen. Dat deed mij echt pijn. Jazz is totaal verpletterd door de popmuziek." 

"Free jazz heeft ook veel slechts gedaan voor de jazz. Gelukkig was dat ook wel weer snel voorbij, toen men besefte dat veel van die lui niet konden spelen. Met het kwartet (het Rein de Graaff/Dick Vennik Kwartet – red.) hebben we 25 jaar, tegen de bierkaai vechtend, gemoderniseerde hardbop gespeeld, zo zou je het kunnen omschrijven. Dat kon nog omdat je door het hele land wel veel jazzclubs had. Maar op een gegeven moment stopten die eigenaren en namen hun zoons het over. Die maakte er dan eerst een bluesclub van en later gingen ze over op pop. Zo ging het ook met de jazzfestivals. Ik vind het leuk dat ik op het North Sea Jazz Festival nog in de enige zaal speel met de aanduiding ‘straight-ahead jazz’, maar het lijkt wel alsof ze voor de rest muziek hebben uitgezocht die het verst van jazz verwijderd is."

In zijn carrière heeft Rein veel in Amerika gespeeld en veel Amerikaanse muzikanten naar Nederland gehaald. Is er iets typerends aan de Nederlandse jazzmuzikant ten opzichte van de Amerikaanse? “Nee, nou ja … in Amerikanen zit vaak meer power. Er is maar een handjevol dat dat in Nederland ook heeft. Hier wordt soms zo slap gespeeld. Je moet elke keer spelen alsof het je laatste keer is.” 

Mengvormen
Hoe kijkt hij aan tegen het classificeren van jazz in verschillende stromingen? “Het meeste van wat er na het John Coltrane Quartet kwam is eigenlijk geen echte jazz meer te noemen. Wat er hier soms voor jazz doorgaat, daar kan ik niet bij. Ik voel mij thuis bij swingende muziek, waar de blues in zit. Maar er moeten tegenwoordig overal mengvormen van zijn. Jazz en klassiek, jazz en rock, het is vaak het een noch het ander. Er zijn geen leidende mensen meer in de jazzmuziek. Bij gebrek aan beter wordt er dan van anderen een hype gemaakt. Ik heb heel veel mensen zien komen en heel veel mensen zien gaan.”

 









Rein de Graaff Trio met Bud Shank in 2009.
Foto © Marcel Mutsaers.


Heeft bebop een pedagogische waarde voor elke beginnende jazzmuzikant? “Ja het is eigenlijk de moeilijkste muziek die er is”, antwoord hij. “Je moet er een hoop voor leren en hard oefenen. Tegelijkertijd kan je wel over heel veel kennis bezitten, maar echt leren spelen en swingen kan je maar moeizaam aanleren, dat moet in je zitten. Vaak genoeg kom ik op conservatoria mensen tegen die tegen me zeggen, ‘nou weet ik alles en kan ik toch niet spelen’. Het peil valt mij tegen.”

Niche
Volgens Rein is er echter nog wel grond voor de straight-ahead jazz die hij zijn hele leven heeft gespeeld. “Waar ik speel, en dat klinkt misschien pedant, is het altijd uitverkocht. Wellicht omdat mijn concerten worden bezocht door mensen uit mijn tijd die ook met deze muziek zijn opgegroeid, maar ik denk dat er nu toch ook een kleine niche is voor jonge mensen voor wie de muziek een bepaalde waarde heeft. Lange tijd heb ik gedacht dat ik bij de laatste generatie jazzmuzikanten hoorde. Totdat er in de jaren tachtig jazzopleidingen kwamen en muzikanten zoals Benjamin Herman zich de muziek eigen maakte die ik speelde. Die generatie bestaat inmiddels alweer uit veteranen en wordt aangevuld met nieuwe jonge honden. Het kwintet The King Swings is daar een prachtig voorbeeld van.”



Afscheidstournee Rein de Graaff: Alto Madness
Rein de Graaff Trio (met Marius Beets, Eric Ineke) met gasten Benjamin Herman, Tineke Postma, Maarten Hoogenhuis, Marco Kegel en Ronnie Cuber spelen in verschillende bezettingen op de volgende podia:

1/3 De Tor Enschede, 2/3 Mahogany Hall Edam, 3/3 TivoliVredenburg Utrecht, 6/3 Brouwerij Martinus Groningen, 8/3 De Harmonie Leeuwarden, 10/3 Theater Van Beresteyn Veendam, 15/3 Bimhuis Amsterdam.

Ter gelegenheid van deze tournee zal ook de nieuwe Timeless-cd van het Rein de Graaff Trio uitkomen: ‘Early Morning Blues’.