11-DELIGE CD-BOX

Willem Breuker Kollektief – Out of the Box
bezetting: o.a. Andy Altenfelder, Boy Raaijmakers trompet;
Bernard Hunnekink, Nico Nijholt trombone; Willem Breuker, Alex
Coke, Peter Barkema saxofoons; Henk de Jonge piano; Arjen
Gorter contrabas; Rob Verdurmen drums
opgenomen: 11 cd’s met live en studio-opnames 1970 - 2012
uitgebracht: maart 2017
label: BV HAAST
tijdsduur: circa 700 minuten
website: www.willembreukerkollektief.com - www.subdist.com
door: Cyriel Pluimakers


45 jaar lang speelde Willem Breuker (1944-2010) een hoofdrol in het Nederlandse muziekleven. Onvermoeibaar was hij als musicus, componist, arrangeur en organisator. Na zijn eerste muzikale experimenten, richtte hij in 1974 het Willem Breuker Kollektief op, een 10-mans formatie waarmee hij de hele wereld zou gaan afreizen. Hun muziek was een aanstekelijke mix van jazz, vrije improvisatie, hedendaags klassiek en circus- en theatermuziek. Typerend voor Breuker was dat hij niet dacht in hokjes, maar in artistieke mogelijkheden en vergezichten.

Optredens werden doorspekt met theatrale elementen en de - vaak melige - grappen waren niet van de lucht. Internationaal werd het orkest gretig geboekt op vele gerenommeerde podia en toonaangevende muziekfestivals. Breuker bracht feest met zijn meute en slaagde er altijd in het publiek – met zijn typische humor – in beweging te brengen. Het ensemble klonk vaak als een uitbundige oer-Hollandse fanfare, die zo nu en dan de weg een beetje kwijt was. Het Willem Breuker Kollektief was een cultureel exportproduct van de eerste orde, iets wat nog weleens jaloezie opriep bij diverse muzikale collega’s.











Willem Breuker Kollektief in 1975 voor het Bimhuis.


Indrukwekkend
Nu ligt er een indrukwekkende 11 cd’s tellende uitgave met een fraai boekwerk: ‘Out of the Box’. Contrabassist Arjen Gorter en trombonist Bernard Hunnekink, Kollektief-leden van het eerste uur, hebben uit Breuker zijn omvangrijke discografie allereerst een vijf cd’s tellende bloemlezing samengesteld met als thema’s: ‘Big Chunks’, ‘Songs and More’, ‘Plays and Movies’, ‘Heibel/Fuss’ en ‘Strings’. Veel liefhebbers zullen al het nodige van dit materiaal in huis hebben op lp of cd. Maar de grote verrassing vormen de, voor het eerst uitgegeven, live-opnames van het Zweedse Umeå Festival 1978, en de twee cd’s tellende weergave van het laatste concert in het Bimhuis met het programma ‘Happy End’ op 29 december 2012. De opnames van het Angoulême Festival 1980 waren jarenlang alleen beperkt in Frankrijk verkrijgbaar. Verder bevat de box de opnames van de prachtige muziek die Breuker componeerde voor Frierich Murnau’s ‘Faust’ (1926), een klassieker uit de tijd van de stomme film. Eerder al uitgegeven als dvd, maar nu met een beter geluid op cd. 

Museum
De orkestleider had voor zijn dood bij de notaris laten vastleggen dat de naam Willem Breuker Kollektief vanaf 2013 niet meer gebruikt mocht worden. Een rigoureuze handelswijze met grote gevolgen. In tegenstelling tot generatiegenoot Misha Mengelberg (1935-2017), die ook gretig door jonge musici wordt gespeeld, lijkt het alsof zijn muziek inmiddels bijgezet is in het museum. Iets wat zeker niet terecht is, want Breuker is een van de krachtigste representanten van de New Dutch Swing. Je hoeft maar naar de schitterende live-opnames uit 1978 en 1979 te luisteren om te beseffen wat we missen: de krachtige salvo’s van het koper, de jankende saxofoons, de ‘schuurpapieren’ rauwe orkestrale klank en de solo’s die telkens tot het gaatje gaan. Dit alles aangevuurd door het weergaloze ritmetandem van contrabassist Gorter en slagwerker Rob Verdurmen, die rechtstreeks van de middelbare school in het Kollektief stapte. 











Het Kollektief in 2003 met nieuwkomer Hermine Deurloo op
saxen en mondharmonica.


IJzeren discipline
Kurt Weill was naast Ennio Morricone misschien wel Breukers grootste invloed. Maar ook de Amerikaan Charles Ives, de Mexicaan Silvestre Revueltas en het sociaalrealisme van de Rus Alexander Mosolov, beroemd van de ‘IJzergieterij’, klonken door in de muziek. Harde trombones en hemelse trompetten zorgden voor een enorme muzikale vuurkracht. De saxofoons vormden de stoere binken en natuurlijk was er veel ruimte voor pianovirtuozen: in de eerste jaren Leo Cuypers en later Henk de Jonge, waarmee hij ook Gershwin ging spelen. De authentieke uitvoering van de ‘Rhapsody in Blue’ door het Kollektief is legendarisch en maakt deel uit van de cd ‘Strings’. 

Veel muziek schreef Breuker compleet uit en met ijzeren discipline werd er op het correct spelen van de arrangementen geoefend. Tijdens het Amsterdamse festival ‘Klap op de Vuurpijl’, dat hij jarenlang organiseerde, werd er elke dag vanaf de vroege ochtend tot het einde van de middag gerepeteerd. Het Kollektief was consequent als slotact aan het einde van de avond geprogrammeerd, met elke keer weer verse composities die nog nat waren van de inkt.











Het Kollektief in 2012 aan de vooravond van de afscheidstournee
Happy End met onder meer Loes Luca. Foto © Monique Baan.


Monument
Teksten in het bijgeleverde boek zijn afkomstig van Filippo Bianchi, Kees Stevens, Alan Stanbridge en Jean Buzelin, die in 1992 samen met zijn vrouw ‘Willem Breuker, Maker van Mensenmuziek’ uitgaf (in 1992 verschenen in Frankrijk en in 1994 vertaald in het Nederlands). Een biografie die inmiddels smeekt om een update. Is er echt geen auteur te vinden die zijn tanden wil zetten in een actuele levensbeschrijving, met interviews en sappige anekdotes? 

Verhalen zijn er te over, want een gemakkelijk mens was Breuker zeker niet.‘Out of the Box’ vormt niet alleen een gepast monument voor een groot musicus maar ook voor een van de beste orkesten die Nederland ooit gehad heeft. Met een reputatie die tot ver over onze landsgrenzen reikte en een cultureel boegbeeld zonder weerga vormde. Misschien wel op hetzelfde niveau als het Concertgebouworkest, het Orkest van de 18e Eeuw of het ASKO Schönberg Ensemble.

Het zou wenselijk zijn dat deze uitgave de opmaat vormt voor een herleving van Breukers muziek. De uitgave lijkt voldoende aantrekkelijk om ook bij een jonger publiek aan te slaan. Het orkest mag dan niet meer bestaan, maar dat betekent zeker niet dat de muziek ten dode opgeschreven is.

Rechtstreeks te bestellen bij BVHAAST Records, Prinseneiland 99, 1013 LN Amsterdam.
T 020-6239799. E wbk@xs4all.nl 
Ook verkrijgbaar bij www.subdist.com
Prijs € 69,-