November Music kroonjuweel van de Nederlandse muziekfestivals
CONCERTRECENSIE: November Music. Ensembles Steve Coleman en Rembrandt Frerichs. Verkadefabriek ’s Hertogenbosch, 12 & 13 november 2016
beeld: Ton van Leeuwen
door: Cyriel Pluimakers
Maar liefst tien dagen duurde deze editie van November Music, met een programma dat als een staalkaart kon gelden voor de relevante internationale artistieke ontwikkelingen. Waar het Utrechtse Le Guess Who, dat zich in dezelfde periode afspeelt, mikt op overvloed, richt November Music zich op inhoud en kwaliteit. Nieuwe artistieke samenwerkingen worden geïnitieerd en verse composities zien er voor het eerst het daglicht. Dit alles met een kleine staf die alles zorgvuldig produceert en goed over alle stappen nadenkt. Veel concert spelen zich af in volle zalen en overal in het centrum van ’s Hertogenbosch klinkt actuele muziek.
Rembrandt Frerichs en Steve Coleman traden op met grote ensembles tijdens het slotweekeinde van November Music.
Uit het fraaie en uitgebreide aanbod namen we Steve Coleman and The Council of Balance & DoelenEnsemble onder de loep en het Rembrandt Frerichs Trio & Cello8ctet Amsterdam met tar-virtuoos Hossein Alizadeh.
Tegenvaller
Twee jaar geleden nam altsaxofonist Steve Coleman met een 21-koppig ensemble de indrukwekkende suite ‘Synovial Joints’ op. Gebaseerd op twee compositie-ideeën: de manier waarop gewrichten in het menselijk lichaam ronddraaien, trekken, buigen, aanspannen en ontspannen. Gecombineerd met het zingen van vogels in het Braziliaanse regenwoud, waarbij klanken soms op de voorgrond, dan weer op de achtergrond of ertussenin kunnen zijn. Een stuk dat niet alleen elementen bevat uit de M-base stijl van de instrumentalist, maar ook uitbundig verwijst naar de hedendaagse klassieke muziek. Een stevige ritmiek en een haarscherpe timing vormen de basis ingrediënten van deze compositie, die verder een beperkte melodische ontwikkeling kent. Als ‘Synovial Joints’ ergens aan refereert, dan is het wel aan de minimal music. 
Steve Coleman and The Council of Balance traden op met het DoelenEnsemble.
Voor de Nederlandse uitvoering is Steve Coleman met zijn Amerikaanse band een samenwerking aangegaan met het DoelenEnsemble, gespecialiseerd in hedendaagse muziek. Helaas wordt de Bossche uitvoering, die de Nederlandse première vormt, geplaagd door een rafelige timing en een weinig geïnspireerde attitude van de Rotterdamse musici. Zo zit de percussionist van het DoelenEnsemble minutenlang met de armen over elkaar te wachten tot hij weer een tik kan uitdelen en komen de strijkers telkens iets te traag op gang, alsof ze aan een winterslaap toe zijn. In alles mist de uitvoering het raffinement, de timing en de snelheid van het origineel op cd. Zwoegend ploegen de musici zich door de omvangrijke compositie heen, zonder ook maar een moment van hun partituur op te kijken. Dit terwijl er al drie dagen aan gewerkt en gesleuteld is. Als publiek krijg je eerder het gevoel bij een generale repetitie aanwezig te zijn, dan bij een concert.
Zou de Rotterdamse uitvoering in De Doelen, een dag later, wel geslaagd zijn? Of was het wellicht een beter idee geweest om Steve Coleman te koppelen aan een ander hedendaags ensemble, Nederlands of buitenlands?
Verbinder
Als er een Nederlandse musicus mondiaal kan denken, dan is het wel pianist Rembrandt Frerichs. Op zijn negentiende verbleef hij al lange tijd in het Midden-Oosten om de cultuur en muziek van dit gebied in te drinken. Nu, een aantal decennia later, maakt hij het verbinden van culturen helemaal waar in muziek waarin Oosterse en Westerse elementen naadloos samensmelten. Van November Music heeft hij een compositieopdracht gekregen, waarin hij een nieuw ensemble gesmeed heeft uit Cello8tet Amsterdam, zijn eigen trio en de uit Iran afkomstige Hossein Alizadeh, de grootmeester van de tar en de setar (Perzische luit-achtige instrumenten). 
Rembrandt Frerichs Trio trad op met het Cello8ctet Amsterdam en Hossein Alizadeh.
Frerichs kiest de laatste tijd vaak voor de fortepiano, die hij heeft laten bouwen naar de specificaties van het instrument dat bij Wolfgang Amadeus Mozart thuis stond. Een fortepiano is weliswaar minder krachtig dan een moderne vleugel, maar beschikt over meer boventonen en een geluid dat uitstekend mengt met Oosterse instrumenten. Een klank die nooit dominant wordt maar steeds opgaat in het geheel.
De compositie heeft een filmisch karakter met een groot gevoel voor drama. De cello’s laten de zaal gonzen en het virtuoze spel van snarentovenaar Alizadeh maakt grote indruk. Zijn techniek sluit nog het meest aan bij dat van een authentieke flamenco-gitarist. Hij manipuleert zijn klank en laat zijn langhalsluit roffelen en ritselen dat het een lieve lust is. Het trio van Frerichs voorziet de muziek niet alleen van een stevige basis, maar komt ook solistisch krachtig uit de hoek. Incidenteel speelt de leider ook op een Indiaas harmonium, dat eveneens perfect integreert met het ensemblegeluid. Gedenkwaardig is de contrabassolo van Tony Overwater, ongeveer halverwege het concert. Met zijn prachtige geluid en haarfijne timing zet hij een groots exposé neer, dat herinnert aan de legendarische Charlie Haden (1937-2014). Geen ‘Song for Ché’ dit keer, maar een hartstochtelijke ode aan het Midden-Oosten. Muziek die je raakt tot in de diepste krochten van je ziel. Smaakvol ook is de percussie van Vincent Planjer: de nieuwe mogelijkheden die er ontstaan door het vervangen van het conventionele drumstel zijn eindeloos. 
Cello8ctet Amsterdam, Hossein Alizadeh, Frerichs, Tony Overwater en Vincent Planjer.
Groots is het slot van de nieuwe compositie: met een unisono van de cello’s op oorlogssterkte. Muziek die klinkt als een universeel statement waarin het geslaagd verbinden van culturen een uitgangspunt vormt. De zaal zindert en er volgt een minutenlang ovationeel applaus. De 2016-editie had niet beter beëindigd kunnen worden.
John Zorn
Eerder die avond maakte programmeur Bert Palinckx bij zijn aankondiging al bekend dat John Zorn in november 2017 een van de hoofdartiesten zal zijn. De verwachtingen zijn hooggespannen!
November Music:
