Prikkelende verrassingen op openingsdag Jazz Middelheim
CONCERTRECENSIE. Jazz Middelheim Festival, Antwerpen, vrijdag 12 augustus 2016
beeld: Bruno Bollaert
door: Mathilde Löffler
Jazz Middelheim viert dit jaar zijn vijfendertigste editie en pakt in de programmering flink uit met een gedurfde mix van vernieuwing plus grote publiekstrekkers voor een bredere doelgroep. In de feeërieke ambiance van het Antwerpse Park Den Brandt, inclusief oud kasteel en historische bomen, was een sfeervolle festivalsite gecreëerd die volop ruimte bood om ontspannen van de muziek te genieten.
Pianist Ludovico Einaudi, trompettist Avishai Cohen en vibrafonist Pascal Schumacher op de openingsdag van Jazz Middelheim.
Minimalisme en verstilling waren de leidraad voor de programmering van deze openingsdag. De verschillende facetten en verschijningsvormen werden vervolgens stap voor stap onderzocht in de projecten die de revue passeerden.
Nieuwe generatie
De aftrap op het hoofdpodium werd gedaan door de Luxemburgse vibrafonist Pascal Schumacher. Hij wordt gevierd als een boegbeeld van een nieuwe generatie vibrafonisten. Een internationale bezetting met een opvallende rol voor de moderne stuwende drums van Jens Düppe en ondersteund door pianist Franz van Chossy bracht Schumacher het programma van zijn nieuwe album ‘Left Tokyo Right’, met indrukwekkende gelaagde composities die sterk geïnspireerd zijn op Japan en Tokyo.
Sfeervolle soundscapes en structuren die soms doen denken aan de composities van Steve Reich en Philip Glass werden in perfectie neergezet met een spanningsboog van introvert en lyrisch tot uitbundig en monumentaal. In zwevende instrumentaties van piano en vibrafoon met veel ruimte voor de blazers. Een hoofdrol was hierbij weggelegd voor de opvallende fluitist Magic Malik, die met zijn bijzondere techniek van fluitspelen en zingen een heel persoonlijke stem gaf aan het geheel.
Pascal Schumacher. Het trio van de Poolse pianist Marcin Wasilewski.
Een duo van Magic Malik met Pascal Schumacher was verstil en ontroerend, in andere delen van het optreden werd met veel energie een muur van geluid opgetrokken. Alles in balans en met boeiende improvisaties. Het publiek gaf een staande ovatie, bijzonder voor een openingsact.
Bandbreedte
Het trio van de Poolse pianist Marcin Wasilewski bestaat twintig jaar en heeft reeds drie albums opgenomen bij het legendarische label ECM. Dat de muzikanten elkaar door en door kennen bleek heel duidelijk uit het naadloze samenspel dat voortbouwde op de rijke traditie van jazzpianotrio’s. Met improvisaties die gebouwd waren op melodieën, met een bandbreedte van lyrisch en verstild tot uitbundige virtuositeit, overtuigde het smaakvolle trio het aandachtig luisterende publiek. Een prachtig en rijk toucher, invloeden van Keith Jarrett in de melodische improvisaties, verfijnde intelligente akkoorden en een altijd attente ritmesectie hadden veel te bieden. Geen overbodige acrobatiek, wel integere muziek op de millimeter. Ook dit optreden werd afgesloten met een staande ovatie.
Waar de voorgaande projecten de focus hadden gelegd op introspectie, daar zette trompettist Avishai Cohen direct een vet swingende sfeer neer met een boeiende gedeconstrueerde versie van de Count Basie-klassieker ‘Shiny Stockings’. Een opening die deed vermoeden dat dit een ‘old school’ concert ging worden, maar niets was minder waar. Met de suite ‘Into the Silence’, geschreven naar aanleiding van de dood van zijn vader, zocht hij samen met zijn band de stilte, vrijheid en interactie in introverte muziek. Vol van geladen sfeer, die telkens weer nieuwe prikkelende verrassingen te bieden had. De ondersteuning van Yonathan Avishai op piano was subliem, de bijdrage van drummer Nasheet Waits creatief en uitdagend. Vooral het geluid van Avishai Cohens gestopte trompet was zeer emotioneel en lyrisch in een aangrijpende overtuigende set.
Avishai Cohen Quartet met drummer Nasheet Waits. Pianist Ludovico Einaudi.
Mechanisch
In een bezetting van strijkers, vibrafoon, spaarzame percussie en Fender Rhodes, die zijn minimalistische composities aandikten tot een zweverig geheel, bracht Ludovico Einaudi de van hem bekende soundscapes die filmisch en sfeervol zijn. Volgens Einaudi zijn de composities geïnspireerd op de natuur en de elementen, maar zijn ook bijzonder geschikt als filmmuziek. Het festivalterrein gonsde van de verwachtingsvolle sfeer.
Gedurende het concert viel op dat alle stukken vrijwel dezelfde akkoordprogressies kenden. De tempi waren dezelfde, de opbouw van de stukken idem dito. Na een spaarzaam begin werd opgebouwd naar een stuwende climax. Waarbij opmerkelijk genoeg door Einaudi alleen de witte toetsen van de vleugel werden gebruikt. Alle stukken waren tot in de laatste noot doorgecomponeerd met geen enkele ruimte voor improvisatie, waardoor de muziek doods en mechanisch overkwam. Het effect was dat de verveling snel toesloeg en dat het optreden vanwege de doorlopende herhaling erg lang begon te duren. Het contrast met de voorgaande concerten, die vol waren van spanning, improvisatie op het scherpst van de snede, vol ruimte voor inspiratie en ‘in het moment’, had niet groter kunnen zijn. Voor het eigen publiek van Ludovico Einaudi viel genoeg te genieten, voor de echte jazzliefhebbers was het concert een anticlimax van een fijne openingsdag met een boeiend programma.
Het is te waarderen dat de organisatie van Jazz Middelheim grensverkennend programmeert en tevens nieuwe doelgroepen naar het festival weet te brengen. Hopelijk is dat ook mogelijk met spannendere acts met meer inhoudelijke diepgang dan deze afsluiter.
Juist door de programmering van deze vrijdag, alle optredens in ECM-stijl, past een artiest als Einaudi perfect op het festival. De hele vrijdag was mooi in balans zo. Als je de voorgaande concerten van die dag goed gevolgd had, kon je haast wegdromen bij de relaxte klanken van Einaudi. Je hoeft dan niet meer verrast te worden, naar mijn mening, jazzmuzikanten die je alleen op het verkeerde been willen zetten gaan uiteindelijk ook vervelen. Het mag van mij allemaal, zolang het geen kunstje wordt en/of lijkt. Inderdaad was er bij de set van Einaudi helemaal geen ruimte voor improvisatie, klonk het haast te perfect, maar ondanks dat alles werd er door de muzikanten duidelijk met emotie en plezier gemusiceerd. Onder leiding van de componist die de touwtjes strak in handen had, heel respectvol. Ook de show eromheen was een belevenis die ik niet graag had willen missen. Zelfs voor mij dus toch de climax van de dag, meningen mogen gelukkig verschillen. Ik voel me een echte jazzfan trouwens. Sommige tonen van Avishai bijvoorbeeld deden me aan die van Booker Little denken, erg mooi ook.
Wim van Dun (E-mail ) - 16-08-’16 22:32