November Music parel in festivalvijver
CONCERTRECENSIE. Festival November Music, ‘s Hertogenbosch, 4 t/m 8 november 2015
beeld: Eddy Westveer, Liesbeth Keder
door: Erno Elsinga
November Music spreidt zich jaarlijks als een onderzoekend muzikaal lint door de Bossche binnenstad. Avontuur, experiment en bijzondere samenwerkingen tussen verschillende genres en disciplines vormen de belangrijkste ingrediënten van het vijfdaagse festival dat steevast spraakmakend is. Ook deze editie ging niet voor minder.
Fred Frith met gitaarkwartet Zwerm, Eric Vloeimans en Jon Balke en Ambrose Akinmusire met Theo Bleckmann op de podia van November Music.
De op verschillende wijze tot stand gekomen samenwerkingen tussen veelal internationaal bekende musici met Nederlandse muzikanten pakten – met een enkele repetitie achter de kiezen - wisselend uit. Fraai was bijvoorbeeld het optreden van de Engelse avant garde gitarist Fred Frith met het Nederlands-Belgische gitaarkwartet Zwerm, de concerten van trompettist Ambrose Akinmusire daarentegen kenden een veranderlijke daadkracht.
Concerto
Gitarist Reinier Baas schreef voor November Music een concerto voor gitaar en koperblazers dat werd uitgevoerd tijdens de Kunstmuziekroute in het Noordbrabants Museum. Een dialoog die pas in het slotdeel tot volle wasdom kwam. Weliswaar smeedden trompet, hoorn, trombone en bastrombone weelderige arrangementen en klassieke schakeringen met solistische uitspattingen van Morris Kliphuis en Jean-Paul Estiévenart, de urgentie van het samenspel met elektrische gitaar liet op zich wachten. Blazers en gitaarspel wisselden elkaar af tot aan de dynamische apotheose waarin zich een uitgebalanceerde dialoog ontwikkelde tussen aanzwellend en uitstervend koper en Baas’ slaggitaar waardoor het concerto op het nippertje beleving kende.
Gitarist Reinier Baas warmt zich op voor het concert met Jean-Paul Estiévenart, Morris Kliphuis, Jan Oosting en Martin van den Berg. Trio Harmen Fraanje, Theo Bleckmann, Ambrose Akinmusire.
Ook de concerten van Ambrose Akinmusire kenden een wisselend karakter. Op de donderdagavond speelde de Amerikaanse trompettist met het Nederlandse ensemble Lunatree, een dag later trad hij aan in een veelal op composities gebaseerde geïmproviseerde set met pianist Harmen Fraanje en de Duitse stemkunstenaar Theo Bleckmann. Een sereen en ingetogen concert dat aarzelend op gang kwam en door het monotone karakter weinig spanningsbogen kende. Fraanje bleek met sprankelend en doordacht pianospel de constante factor in de kruisbestuiving van klassiek, minimal en pop. Zijn spel kleurde fraai bij Akinmusire’s bescheiden notenreeksen en bood houvast aan de maffe intervallen van Bleckmann’s woordloze improvisaties, aangelengd met elektronica. Hoewel bij vlagen interessant ontbrak de samenhang en bekroop het gevoel dat de muzikanten met verdere gezamenlijke vlieguren tot meer in staat zouden geweest.
Lunatree
Met Lunatree presenteerde Akinmusire zijn onlangs verschenen album ‘The Imagined Savior is Far Easier to Paint’ dat zijn kwartet opnam met strijkers en vocalisten. De uitvoering in de Verkadefabriek was van een bijzonder hoog niveau al kende het concert een vreemde wisselwerking omdat het kwartet van Akinmusire en het achtkoppige ensemble slechts in enkele stukken het podium deelden. Die momenten waren om te smullen. In een mix van klassiek en jazz voelden de arrangementen van Lunatree als een warme deken over het heldere, virtuoze spel van Akinmusire. Sprankelende grooves, onheilzame soundscapes, tweestemmige zang en filmische klankkleuren lagen ten grondslag aan het bij wijlen impressionistische spel van de trompettist. Bezwerend en haast van een spiritueel karakter waren de solostukken van Lunatree, met een glansrol voor zangeres Fanny Alofs wiens stem dwingend maar gevoel- en stijlvol uitwaaierde over langgerekte klanken in de soms onheilzame, minimal-achtige arrangementen.
Ambrose Akinmusire. Jon Balke en Eric Vloeimans.
Memorabel
Memorabel was de op ambient geënte improvisatietocht van Eric Vloeimans en Jon Balke. De Noor, die zich beweegt tussen klassiek, etnisch, free jazz en verbanden legt tussen Oosterse- en Westerse muziekculturen in zowel compositie als improvisatie, vond in de trompettist een gelijke waar het ging om beleving, innovatie en creativiteit. Omringd door elektronica ontspon zich een organisch muziekspel waarbij Balke telkens nieuwe richtingen insloeg, moeiteloos opgezogen door een ontketende Vloeimans die middels zijn door elektronica aangestuurde trompet wijds galmende zielekreten afwisselde met fluisterend lyrisch spel. Gedreven door ritmische samples ontstond een dynamische trip waarin Balke zijn synthesizer ondergeschikt maakte aan een niet aflatende stroom van sferen en impressies. Hoewel het duo nooit eerder samenspeelde ontstond op het podium een innig bondgenootschap tussen twee muzikale genieën die niet anders dan een verdere samenwerking tot gevolg kan hebben.
Het concert van Balke en Vloeimans maakte onderdeel uit van het jaarlijks terugkerend ‘Colours of Improvisation’, een reeks van drie concerten die eerder op de avond geopend werd door Fraanje, Bleckmann en Akinmusire en afgesloten werd door het pianotrio Phronesis. Opgericht door de Deense contrabassist Jasper Høiby bracht het synergetisch opererende trio ingebed in hoekige ritmen een mengeling van energieke pop en melodieuze powerjazz. Op de virtuositeit van pianist Ivo Naeme viel niets aan te merken, evenmin op het creatieve slagwerk van Anton Eger. Maar na de twee enerverende concerten die deze improvisatieavond uniek maakten, was het lastig het in de schaduw van Brad Mehldau bewegende Phronesis op vernieuwingsdrang te betrappen.
Two Rivers Ensemble. Fred Frith. Pianotrio Phronesis.
Fred Frith
Eveneens memorabel was het concert van avant garde gitarist Fred Frith en het elektrische gitaarkwartet Zwerm die in een piepklein en bomvol Theater Artemis een gezamenlijk samengestelde mengeling van artrock, improvisatie en hedendaags gecomponeerd brachten. Zwerm speelde een aaneenschakeling van ritmische motieven; korte rifs die om elkaar of juist in elkaar vlochten. Frith benutte een bezemkast aan attributen – kwastjes, blikjes, ijzerdraden, strijkstok – waarmee hij zijn gitaar de wijde klankwereld instuurde. Soundscapes en klankerupties, variërend van luchtaanvallen, stadsgeluiden of frequentie zoekende radiogolven vulden het theater waarbij zelfs ijzeren katrollen dienend om toneelrekwisieten te hijsen werden ingezet. Wel degelijk zat er lijn in de soms complex gearrangeerde hevige klankbestuivingen, volledig tot zijn recht komend in een door Frith gecomponeerd hedendaags stuk dat harmonisch werd opgezet en uitmondde in een uitgerekte solo van de Engelse gitarist waarin alle facetten van radicale improvisatie werden blootgelegd.
Karavansarai
Van een bijzondere schoonheid was de suite 'Karavansarai' gebracht door Near East Up North, een project van componist en dirigent Martin Fondse en saxofonist Mete Erker dat werd uitgevoerd in samenwerking met ensemble Asko|Schönberg, de Turkse kemençespeler (knieviool) Derya Türkan, pianist Jeroen van Vliet, contrabassist Eric van der Westen en slagwerker Jarrod Cagwin.
Near East Up North met ensemble Asko|Schönberg onder leiding van Martin Fondse met solisten Mete Erker en Derya Türkan.
Erker en Fondse lieten zich inspireren door de blues van Türkan en vertolken in de suite een muzikale reis vanuit Anatolië, via de Balkan naar het multiculturele Noord-Europa. De wijze waarop de uitvoerenden klassieke Anatolische muziek en moderne jazz uiteindelijk samenbrengen is fenomenaal. In een fabelachtige droomvlucht glijden de blazers- en strijkarrangementen in de eerste delen van de suite als een warme bries boven de adembenemende landschappen van Zuidoost-Europa. Melancholische solo’s stromen uit Türkan’s knieviool wanneer Fondse gaandeweg Asko|Schönberg als een valwind laat rommelen ten teken dat het noordwaarts trekt. Aan de hand van Van Vliets diepe pianoklanken vervagen grenzen om uiteindelijk te belanden in de wereld van melodieuze jazz aangelengd met Turkse strijk- en blaasmotieven. Evenals Türkan schuiven Erkers solo’s op de tenor- en sopraansaxofoon subtiel sfeerversterkend door de stukken van de suite die sereen en ingetogen uitsterft.
Parel
November Music is een parel in de Nederlandse festivalvijver. Wars van genres en commercie toont het jaar in jaar uit met een overweldigend aanbod in vijf dagen tijd de laatste ontwikkelingen op het gebied van vooruitstrevende hedendaagse muziek, theater en geluidsinstallaties.
Plug, een avond vol performancekunst en elektronische muziek verkocht uit, evenals de concerten van onder meer Wende (met nieuw materiaal), Cello8ctet met werk van Arvo Pärt en het programma Vox Sanguinis van sopraan Cora Schmeiser. Ook TaxiWars, Jef Neve Trio en Asko|Schönberg met Reinbert de Leeuw vulden het programma van November Music dat volgend jaar uitgebreid wordt naar tien festivaldagen. Het kan niet op in ’s Hertogenbosch.