SYMPOSIUM. Misha’s Middag, Bimhuis/Holland Festival, Amsterdam, 6 juni 2015
beeld: Charlie Crooijmans
door: Martijn van Geffen

De kunsten van Misha Mengelberg zijn al decennia lang geliefd en gehaat, maar worden nog altijd besproken. Wordt zijn naam geassocieerd met de onconventionele wijze van musiceren, minder bekend is zijn onconventionele manier van dichten en (muziek)filosofie. In zijn filosofie en in zijn levenswerk klinkt de vraag waarom kunst is zoals het is en waarom het niet anders kan. Nu Mengelberg op zijn 80e als kunstenaar noodgedwongen niet meer actief is, organiseerde het Bimhuis samen met ICP en de Universiteit van Amsterdam in het kader van het Holland Festival een symposium over het leven en werk van Misha Mengelberg: ‘Misha’s Middag’. 

  
Onder andere Louis Andriessen en George Lewis spraken tijdens Misha's Middag. Muziek was er van onder meer Benjamin Herman.

De vragen die Mengelberg tijdens zijn carrière zichzelf en zijn publiek stelde werden tijdens het symposium herhaald door verschillende sprekers. Daarvoor verhaalde George Lewis - trombonist, oud-professor aan Columbia University en vriend van Misha – over persoonlijke herinneringen aan Misha en schetste hij aan de hand van zelfgemaakte filmpjes zijn persoonlijkheid. Dat leverde een leuk en soms grappig inkijkje op in de wereld van Mengelberg achter de schermen.

Zenboeddhisme
Louis Andriessen, één van Nederlands grootste hedendaagse componisten, ging vooral in op de vraag hoe Mengelberg Mengelberg is geworden. Zo vertelde hij dat Misha gedurende zijn tijd op het Koninklijk Conservatorium beïnvloed werd door enerzijds de moderne klassieke muziek in de traditie van Schoenberg, Webern en Berg (die door conservatoriumdirecteur Kees van Baaren in Nederland werd gereproduceerd) en anderzijds door een soort absurdisme dat voortkwam uit bijvoorbeeld het ‘bestuderen’ van het Zenboeddhisme. 

  
Kevin Whitehead behandelde Misha's opera 'Koeien'. Spreker Floris Schuiling. Pianist Dominic J. Marshall.

Floris Schuiling, die onlangs zijn Doctor of Philosophy afrondde aan Cambridge over de betekenis van instant composing, gaf een wetenschappelijke kijk op Mengelbergs muziek. Zo stelde hij bijvoorbeeld dat zijn muziek zich inderdaad heeft afgezet tegen bestaande burgerlijke conventies, maar blijkbaar nog steeds wordt geëerd in een bourgeois festival zoals het Holland Festival. Wat heeft het dan voor nut, vroeg hij zich af. 

Koeien
Tot slot had Kevin Whitehead nog een aardige metafoor en knipoog in petto over Mengelbergs compositie en opera ‘Koeien’, een les in de anatomie van de koe. Whitehead concludeerde: ‘zoals Misha muziek herkauwde, moeten we nu Misha’s muziek herkauwen’. En dat wordt gedaan. Dinsdag 9 en woensdag 10 juni is Misha Mengelbergs opera ‘Koeien’ te zien en te horen in de Stadsschouwburg van Amsterdam. 

  
Misha's Middag voor en achter de schermen. Misha Mengelberg neemt uit handen van samensteller Erik van den Berg het boek 'Worp en wederworp' in ontvangst (foto van Jacqueline Oskamp).

De dementerende Misha Mengelberg was er wel en niet tijdens de zeer inspirerende middag. Aanvankelijk zou hij een gedeelte van het symposium bijwonen. Uiteindelijk nam hij in de coulissen van het Bimhuis het zojuist verschenen boek ‘Worp en wederworp’ in ontvangst, een bundeling van 26 interviews met Mengelberg samengesteld door Erik van den Berg.

Het symposium duurde ruim vijf uur. Muzikale intermezzo’s waren er van Benjamin Herman, contrabassist Tobias Nijboer, drummer Tijn Jans en pianist Dominic Marshall. Zij speelden kort en bondig composities van Mengelberg.