Big Bizar Habit wijdt TivoliVredenburg waardig in
CONCERTRECENSIE. Big Bizar Habit. TivoliVredenburg Utrecht, 23 april 2014
beeld: Gemma van der Heyden
door: Rinus van der Heijden
In een gebouw waar zelfs het personeel de weg nog niet weet, het koffiezetapparaat voor het eerst wordt gebruikt, de rijen voor de bar angstaanjagende lengtes aannemen en de toegang tot de concertzaal alleen kan worden bereikt via een lift mét bediende, vond deze avond voor de eerste keer een jazzconcert plaats. Big Bizar Habit was de gelukkige uitvoerder.
Big Bizar Habit van gitarist Marc van Vugt en zangeres/pianiste Ineke Vandoorn in zaal Cloud Nine van het nieuwe TivoliVredenburg in Utrecht.
Het concert was er om twee redenen. Voor het gloednieuwe TivoliVredenburg in hartje stad Utrecht was het een try-out van zaal Cloud Nine; voor Marc van Vugt en Ineke Vandoorn, leiders van Big Bizar Habit de presentatie van hun nieuwe cd ‘(what about) WORDS’. Zowel het nieuwe muziekgebouw, de musici als het publiek kunnen terugkijken op een geslaagd experiment. Cloud Nine, waar in de toekomst voornamelijk (jazz)concerten worden georganiseerd, is een verrijking voor het Nederlandse muziekleven. En Big Bizar Habit leverde opnieuw het ongevraagde bewijs dat dit dozijn bijzondere musici tot de topgroepen van het land behoort.
Gitarist Marc van Vugt glom van trots. Juist hij en partner Ineke Vandoorn kregen het voor elkaar het allereerste jazzconcert in het nieuwe TivoliVredenburg op het podium te mogen zetten. Dat gebeurde in Cloud Nine, een zaal die even hard glimt als Marc van Vugt, maar híer door prachtig gepolitoerd hout, dat strak als een strijkplank de grote concertruimte beheerst. Met hogerop een vide, vanwaar je de zaal volledig kunt overzien, mét zicht van bovenaf op een bar, een wat hoger gelegen podium en op het ontbreken van onnodige frutseltjes aan muren, wanden of plafond.
Nieuwe cd
Big Bizar Habit speelde de diverse stukken van de nieuwe cd ‘(what about) WORDS’ als een suite. Dat was een tactisch mooie vondst, want op deze manier werd nog duidelijker dat Marc van Vugt een veelzijdige en ijzersterke componist is. De suite liep over van diversiteit, van ruimte voor solistische prestaties en van uitgekiende gebruikmaking van de orkestratie. In een ver verleden schreef Marc van Vugt vooral voor kamerorkesten. Daarom is het niet verwonderlijk, dat hij Big Bizar Habit als jazzkamerorkest omschrijft. De kern van de bezetting is het klassieke strijkkwartet: twee violen, altviool en cello. Plus vier blazers: twee op trombone, een op flugelhorn en een op altsax. Daar schuiven de componist zelf op gitaar, Ineke Vandoorn op piano en als vocaliste en contrabassist Paul Berner bij aan.
Met zo’n bezetting kun je natuurlijk alle kanten uit. Dat gebeurde dan ook. Zo was er een aangenaam duel tussen een aanvankelijk getokkelde en later gestreken altviool, cello en akoestische gitaar. Daaruit groeiden tempi en ritmes, die volstrekt organisch uit voorgaande werden geboren. Hel en verdoemenis daalden neer uit de instrumenten van de blazers, om een tel later met ontsnapte lucht uit de trombone van Robin Eubanks weer een nieuwe, bijna onhoorbare weg in te slaan. Daarbij werden musici en publiek aan de hand geleid door slagwerker Joost Lijbaart. 
Trombonist Louk Boudesteijn. Altviolist Mary Oliver. Slagwerker Joost Lijbaart.
De Amerikaan Eubanks was speciaal overgevlogen. Intrigerend was om te horen hoe hij op een bepaald moment zijn eigen echo werd tijdens een duet met violiste Merel Vercammen. En weer sloot het ene concertfragment schijnbaar achteloos aan bij een ander: Eubanks’ echo maakte de weg vrij voor een zingende Ineke Vandoorn, die nu niet voor het front van het orkest plaatsnam, maar vanachter de piano haar vocalen boetseerde.
Geleide improvisatie
Kort gezegd zorgde Big Bizar Habbit voortdurend voor een uitgebreide, geleide improvisatie. Waaraan iedere musicus zijn of haar aandeel als vanzelfsprekend inpaste: Angelo Verploegen op flugelhorn, Louk Boudesteijn op trombone, Paul van Kemenade op altsax, Herman van Haaren op viool, Mary Oliver op altviool en Saartje van Camp op cello. Plus uiteraard de eerder genoemde instrumentalisten.
Een hoogtepunt van het concert was een deel van de ‘Ubuntu’-suite, waaraan Marc van Vugt al schrijft vanaf 2005. Ubuntu is een woord uit een van de Zuid-Afrikaanse talen en betekent zoveel als: Ik ben omdat wij zijn. Een filosofische omschrijving die propageert vrede te bewerkstelligen door verzoening. Een oproep die ooit kwam van de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu. Het thema van ‘Ubuntu’ werd ongekend kleurrijk vertolkt door de gitaar van Marc van Vugt. Het was gevangen in die onvergankelijke melodische schoonheid, die Zuid- en West-Afrikaanse muziek zo kenmerkt. Die culturen zijn vooral gebaseerd op zangvormen en daarom was het niet meer dan logisch dat Ineke Vandoorn de melodie zingend mee versterkte.
Het was trouwens wederom opmerkelijk hoe Ineke Vandoorns muzikantschap is geëvolueerd. Haar samenwerking met de Indiase tablaspeler Sandip Bhattacharya zal er zeker toe hebben geleid dat zij de alap-zangstijl nauwgezet kan vertolken. Dat gebeurde (te) kort in een rap neergelegd vocaal moment, dat leek op een snelle stemimprovisatie, waarbij viool, altviool en altsaxofoon haar ondersteunden. 
Ineke Vandoorn achter de piano. Violist Herman van Haaren. Trombonist Robin Eubanks.
Twee trombones
Memorabel was ook een duet tussen de twee trombones als intro voor een ander zangstuk van Ineke Vandoorn. Zij kan zonder moeite de elf andere musici aan en als het lijkt dat dit niet zo is, dan is dat haar eigen keuze. Dán immers laat ze haar stem onderdeel zijn van de totale orkestratie.
Het concert van Big Bizar Habit was daardoor weldoordacht, goed gekozen, met oog voor detail, attente aandacht voor de orkestratie en volop vakmanschap in álle solopartijen.
De cd '(what about) WORDS' bevat deel twee en drie van de zogeheten 'Collectables'-serie die vier delen gaat omvatten. De opnamen ervoor zijn in de loop van de afgelopen tien jaar gemaakt tijdens Van Vugt/Vandoornconcerten. Het zijn er zó veel dat nauwgezette keuzes kunnen worden gemaakt om de cd's te 'vullen'. Dat bewijzen deze nieuwste dubbel-cd en de vorige 'White', die deel een bevat.
Cloud Nine is deze avond inspirerend ingewijd. De zaal wordt voornamelijk ingezet voor jazzconcerten, maar klassiek zal in de uitstekende akoestiek ervan, zeker ook niet misstaan. De op de negende verdieping gehuisveste Cloud Nine is een van de vijf zalen van TivoliVredenburg, die samen zevenduizend bezoekers kunnen herbergen. De gemeente Utrecht verleent elk jaar een subsidie van 7,8 miljoen euro, waarvan drieëneenhalf miljoen opgaat aan de huur van het gebouw.
Overschreden
Tivoli Vredenburg is ontworpen door Herman Hertzberger. De realisering ervan kostte 148 miljoen euro, waarmee de begroting met vijftig miljoen werd overschreden. TivoliVredenburg moet elk jaar voor dertien miljoen euro eigen inkomsten zorgen, om quitte te draaien. Het try-outconcert heeft daar met een volle zaal het eerste steentje toe bijgedragen.
