CONCERTRECENSIE. Paul van Kemenade Invites… Paul van Kemenade altsax, Peter Hofland elektronica en beeld, Sjaak Swinkels elektrische piano. Paradox Tilburg, 26 oktober ’11.
beeld: Stef Mennens
door: Rinus van der Heijden

Er dendert een trein door Paradox, industriële geluiden vullen de ruimte.  Vogelgeluiden klinken op, het knisperen van een grammofoonnaald speelt heel even de baas. Een contrabas en slagwerk zorgen voor een strak ritme, maar ze zijn nergens te bekennen. Vreemdsoortige vissen zwemmen diep onder water, een danser beweegt op een drijvend ponton…. Hallucinaties? Nee, het is allemaal wel aanwezig, maar al deze zaken worden opgediend in beeld en geluid in het halfduistere muziekpodium Paradox.

Geluidskunstenaar Peter Hofland (m) en toetsenist Sjaak Swinkels te gast in de reeks Paul van Kemenade Invites, een initiatief van het Tilburgse Paradox.

Paul van Kemenade Invites… is een initiatief van Paradox en het geeft een uitgenodigde musicus de gelegenheid te experimenteren, speelgelegenheid aan anderen te geven of zomaar een leuke avond in elkaar te knutselen. Altsaxofonist Van Kemenade nodigde kortgeleden pianiste Aki Takase en slagwerker Han Bennink uit; binnen afzienbare tijd treedt zijn International Quintet aan, maar nu was het het moment om twee oude makkers uit te nodigen: Peter Hofland en Sjaak Swinkels.

De drie musici kennen elkaar al uit de tijd dat Paul van Kemenade het Brabants Leerorkest leidde. Dat was eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Peter Hofland houdt zich al decennia bezig met het verzamelen en bewerken van allerlei geluiden. Heden ten dage verwerkt hij ze digitaal in zogeheten soundscapes en filmprojecten. Sjaak Swinkels begon ooit als toetsenist in de popmuziek en kwam via jazz, Afrikaanse en Braziliaanse muziek terecht bij zijn huidige bezigheden: muziek componeren die is geïnspireerd door landschappen.

De drie musici hadden als titel voor hun project ‘Cinema Sonore’ gekozen. Het bleek een verzamelplaats voor zaken uit het verleden in combinatie met hedendaagse multimediaprojecten. Die laatste werden geleverd door geluidskunstenaar Peter Hofland, die met computer en uitgebreide elektronica de wereld van buiten naar binnen bracht. Paul van Kemenade was de enige die zich daar akoestisch tussen bewoog. Maar ook zijn saxofoonklanken kregen soms door sampling elektronische impulsen. Bovendien leek hij erg in zijn sas met een batterij pedalen, waarmee hij het geluid van zijn altsaxofoon naar believen kon regelen. Een nieuwigheid, zowel voor de uitvoerder als het publiek.


‘Cinema Sonore’ bleek een verzamelplaats voor zaken uit het verleden in combinatie met hedendaagse multimediaprojecten.

Monologen
De uitgebreide elektronica zorgde ervoor dat diverse lagen van geluid en/of muziek op elkaar werden gestapeld, dat Paul van Kemenade er langdurige monologen overheen kon leggen en dat Sjaak Swinkels met zijn Fenderpiano het geheel binnen nóg muzikalere kaders kon trekken. Ingenieus was het moment waarop de drie terugvielen op een eerder samenwerkingsproject van Peter Hofland en Paul van Kemenade: ‘The Odyssee’ dat jaren geleden in de Piushaven van Tilburg werd opgevoerd. Met filmbeelden van een danser op een ponton klonk de toen door Paul van Kemenade gecomponeerde en gespeelde – met trombonist Hans Sparla en geluidskunstenaar Peter Hofland – muziek. Het bijzondere was dat Paul van Kemenade nu over zijn eigen klanken van toen heen improviseerde.

Een duet tussen altsaxofoon en piano leek op het uitproberen van een nieuwe compositie; aan elkaar gemonteerde momenten uit de film ‘La Bête Humaine’ uit 1938 (met acteur Jean Gabin) lieten de werkzaamheden zien van een stoker en een machinist op stoomlocomotief 23-532 in de buurt van Le Havre. Peter Hofland leek zijn enorme AH-tas vol elektronica hier op zijn kop te zetten en creëerde er een hoogtepunt van de avond mee. De ter ziele gegane wollenstoffenindustrie van Tilburg werd indringend tot leven gewekt met fascinerende beelden van werkende weefgetouwen en spinmachines. De piano volgde de stampende machinerie op de voet, Peter Hofland versterkte de mechanische ritmiek met muzikale impulsen en de altsaxofoon bond het geheel met etherische lijnen samen.

‘Cinema Sonore’ is nog in het stadium van een experiment, maar de drie uitvoerders hebben er al heel wat tijd in gestoken. Het is te hopen dat ze dit willen blijven doen en er de boer mee opgaan, want het project voegt nieuwe elementen toe aan de concertpraktijk.

• Paul van Kemenade

Zie ook:

• 30-10-10 Paul van Kemenade betoont zich beminnelijke gastheer (concertrecensie)