Uitweg volgt op hermetische klanken
CONCERTRECENSIE. Eke / SOL 12, Bimhuis Amsterdam, 13 mei 2011.
beeld: Thomas Huisman
door: Jan Jasper Tamboer
Geheel of gedeeltelijk geïmproviseerd, de bands die deze avond optraden in het Bimhuis hadden vrijheid hoog in het vaandel staan. Die leidt niet altijd tot welluidendheid, maar kan nooit zonder reactie blijven. Eke is in grote mate hermetisch, SOL 12 daarentegen noopt zelfs soms tot dansen.
Eke bestaat uit Oscar Jan Hoogland, Yedo Gibson en Gerri Jäger.
Eke bestaat uit een drietal jonge improvisatoren, Oscar Jan Hoogland op elektrisch clavichord, Yedo Gibson op saxen en trombone, en Gerri Jäger op drums. Het is een internationaal gezelschap met Braziliaan Gibson en Jäger uit Oostenrijk, maar het stel opereert vanuit Amsterdam. De band presenteerde deze avond in het Bimhuis zijn cd 'Live at the BIM', eerder uitgekomen op het label Red Note van Luc Ex, die later op de avond aantreedt met zijn ensemble SOL 12.
De bandleden zitten gezamenlijk in een driehoek, heel intiem als een kamerensemble. Door deze opstelling is het onderling contact optimaal en verloopt de communicatie vlot, maar hun improvisatiespel staat wel erg ver weg van een strijkkwintet van Schubert. Hoe anarchistisch Eke ook mag lijken, ze staan wel degelijk in een traditie, die van de instantcomposers en de vertegenwoordigers van de freejazz. Verschil is, dat het abstractieniveau hier nog hoger ligt en er een flinke portie noise bij komt kijken.
De opening is als een wervelwind, alsof je midden in het concert binnenvalt. Opvallend is, dat het spel van alle drie sterk percussief is, ritme is hier een sterk element. Naar een melodie is het echter tevergeefs zoeken, of het moet zijn als er een speeldoosje klinkt, terwijl Hoogland een aanslag pleegt op zijn clavecimbel met harde, rauwe klanken, een vervreemdend, maar sterk effect. Jäger wrijft doodleuk met een fluitketel over zijn snare drum en Gibson haalt gorgelgeluiden uit zijn saxofoon, om even later zijn trombone te demonteren. Een staafmixer komt er eveneens nog aan te pas. Uiteindelijk zijn er ookpassages met verstilling en minimalisme, waardoor de balans met de straaljagerklanken toch mooi een evenwicht krijgt.
SOL 12 is van een heel ander karakter, hoewel improvisatie hier ook een grote rol speelt, maar met een duidelijk gecomponeerde component. Vrij spel en muziek van blad gaan zonder wrijving in elkaar over. De klank die deze 'bigband' met zes vrouwen en zes mannen voortbrengt is sensationeel, van een ongekende rijkdom en transparantie. Vanuit de juiste zitpositie is het geluidsbeeld met onder meer vier blazers, viool, cello en marimba overweldigend. De sound is goed uitgebalanceerd en komt in de zaal vanhet Bimhuis met zijn geavanceerde techniek uitstekend tot zijn recht.
Mary Drummond, Tatiana Koleva en Luc Ex van SOL 12.
Het uitgebreide instrumentarium maakt allerlei combinaties mogelijk. Als een aanzwellend marstempo klinkt dat doet denken aan Kurt Weill, loopt de strenge ritmiek over in een verstild gedeelte, waarin violist en trombonist elkaar van repliek dienen. Het samenspel tussen marimbaspeler en pianist is adembenemend, pure klankschoonheid. Verderop klinkt een duet tussen trompettist en trombonist, eenminiatuur binnen het grote model.
Zang is er ook, van een van de blazers. Stemgeving is een beter woord. Zij zingt als een sirene, zo verleidelijk. Maar ook grommen, gillen en krijsen behoort tot haar repertoire. De gitarist ondertussen, haalt vervormde, elektrische klanken uit zijn akoestische gitaar. Vanuit abstracte patronen kunnen onweerstaanbare grooves ontstaan, die best even mogen duren. Je krijgt zo als luisteraar het gevoel dat er altijd een bevrijdende uitweg is, die open gehouden wordt door harmonische structuren.
Het is jammer dat SOL 12 maar zo weinig te beluisteren is. De bandleden moeten uit heel Europa en daarbuiten komen en het is lastig met zovelen de drukke agenda's ineen te schuiven. Wel komt er waarschijnlijk een dvd uit van het Bimhuisoptreden, de opnames liggen er nu. Een mooie registratie zou een aanwinst zijn. SOL 12 is een uniek gezelschap met een geluid dat je compleet overmeestert. Vijf sterren.
