INTERVIEW
door: Mischa Andriessen

Amina Figarova wil na Amerika ook Nederland en België veroveren. Foto © Jos Knaepen.

In 2005 heeft Munich Records maar liefst twee cd’s en een DVD van Amina Figarova en haar septet uitgebracht. De begin 2005 verschenen cd ‘Come escape with me’ stond vijftien weken in de Amerikaanse jazzhitlijsten en bereikte in de airplay charts van het gerenommeerde jazzweek zelfs de zevende plaats. Toch zijn Amina en haar Vlaams/Nederlandse band zowel in Nederland als in België relatief onbekend.

Amina Figarova werd in Baku Azerbeidzjan geboren, maar woont en werkt al weer geruime tijd in Nederland. Al op zeer jonge leeftijd kreeg zij klassieke scholing als pianist en componist. Hoewel zij een cd uitbracht met pianomuziek van Scriabin en Rachmaninoff en tevens voor de muziek tekende van de musical ‘Diana’ legt Figarova zich de laatste jaren toe op jazz. Zij speelt de laatste jaren met een vaste groep van muzikanten: Bart Platteau (f), Marcel Reys (t), Tom Beek (as/ts), Kurt van Herck (ts), Wiro Mahieu (b) en Chris Strik (d).

Figarova speelt zelf piano en schrijft alle composities en arrangementen. Ze bracht negen jazzcd’s uit, waarvan de laatste ‘September Suite’ net is verschenen. Deze is gebaseerd op Figarova’s ervaringen tijdens 9/11 in New York. De avond ervoor trad zij in de Blue Note op en naar eigen zeggen had ze tot diep in de nacht gejamd en gefeest. Na de euforie van een geslaagd concert werd zij de volgende dag geconfronteerd met de angst en de chaos die de afgrijselijke aanslagen hadden veroorzaakt. ‘September Suite’ heeft daardoor een aanmerkelijk somberder sound dan de voorganger ‘Come escape with me’. De kleur van ‘Come escape with me’ zou je lichtblauw kunnen noemen, die van ‘September Suite’ heel donkergrijs. Voor ‘September Suite’ gebruikte zij dit keer een zesmansbezetting, zonder alt- en sopraansax. Trompettist Marcel Reys is voor deze gelegenheid vervangen door Nico Schepens. Door de stemmiger, somberder sound waarin dissonanten een prominentere rol hebben gekregen, komt Figarova’s klassieke achtergrond duidelijk aan het licht. Meer nog dan ‘Come escape with me’ is ‘September Suite’ een symbiose van compositie en improvisatie.

Gebleven is Figarova’s onmiskenbare vakmanschap. ‘September Suite’ getuigt opnieuw van Figarova’s bijzondere talent om het intieme geluid van een kleine bezetting en de harmonie- en melodieënrijkdom van een bigband te verenigen. Je zou het een broekzak bigband kunnen noemen. Zonder gedateerd te klinken, doen de composities het meeste denken aan de muziek die mensen als Herbie Hancock, McCoy Tyner en Wayne Shorter in de jaren zestig voor grotere bezettingen schreven. Figarova’s muziek klinkt daardoor meteen vertrouwd, maar door zowel haar compositorische kwaliteiten als door het hoge niveau van de musici die stuk voor stuk een groot inlevingsvermogen tentoonspreiden, is zij vooral ook buitengewoon spannend. Klankkleur, ritme en melodie kennen veel nuances en samenspel en solo’s zijn opmerkelijk inventief en sfeervol. ‘September Suite’ kreeg onmiddellijk na verschijnen weer heel goede recensies in de VS. Hopelijk krijgen zowel de cd als DVD de aandacht die zij verdienen. Naar aanleiding van deze dubbele mijlpaal hield ik een kort interview met Amina Figarova.

MA: Ik heb gelezen dat u de muziek voor ‘Night Train’ schreef met een duidelijk verhaal/beeld voor ogen. Ook ‘September Suite’ is vanuit een ervaring met heel pregnante beelden (u was in New York ten tijde van 9/11) geschreven. Hoe belangrijk zijn beelden voor u bij het componeren?
Amina Figarova: Emoties zijn belangrijk voor mij. Beelden of klanken of ruiken of gevoelens zijn allemaal middelen, doorgeefluik naar de emoties toe. De manier van het schrijven van ‘Night Train’ en ‘September Suite’ zijn totaal verschillend. ‘Night Train’ komt vanuit de verbeelding en fantasie, ‘September Suite’ uit de realiteit van pijnlijke ervaringen.

MA: Kunt u iets over het componeerproces vertellen? Verzamelt u achtergrondinformatie of werkt u juist puur vanuit de eigen ervaringen?
Amina Figarova: Toen ik terugkwam uit New York was ik emotioneel ‘total loss’. Ik had genoeg meegemaakt in New York en ik beloofde mijzelf om niet meer naar de tv-beelden te kijken, naar de programma’s over 9/11. En toch op een dag kijk ik naar een documentaire op de BBC, een interview met nabestaanden, die terugkeerden naar New York ‘to face the reality’. Moeder en dochter die hun man/vader verloren. Het interview vond plaats op de boot die richting Manhattan vaarde, de dochter kon niet geloven dat haar vader er niet meer was, een soort van ontkenning en hoop hem toch nog te vinden. Tegelijkertijd zag je op de achtergrond, wat ik genoemd heb ‘de lelijke waarheid’ – het rokende ground zero. Dit interview was zo, naar mijn mening, surrealistisch, en heeft zo een diepe indruk op mij gemaakt dat ik eerst ging huilen en daarna gelijk naar de piano ging en ‘Numb’ schreef met de lelijke waarheid in de linkerhand en het verhaal van de dochter in de melodie. Dat was het ontstaan van de Suite. De rest is ontstaan op net zo een meditatieve en spirituele manier.

MA: U werkt al een aantal jaren met hetzelfde septet. Componeert u met deze bezetting in gedachten?
Amina Figarova: Ik schrijf graag voor mijn septet, en als ik componeer hoor ik gelijk het arrangement erbij.

MA: Een belangrijk onderdeel van de bijzondere sound is de prominente rol die is weggelegd voor de fluit. Wat zijn de invloeden/voorbeelden op dat gebied zowel in het componeren als in het spel?
Amina Figarova: Wat zeer belangrijk is in de klank van het septet is een breed klankspectrum, van de laagste noten van de tenor tot de hoogste van de fluit. Ik heb geen beslissende voorbeelden bij het arrangeren van dit septet, ik denk ontzettend veel in kleuren. Wat arrangeren betreft, houd ik enorm van het geluid van Gill Evans.

MA: U hoort noch bij de avant-garde noch bij de middle-of-the-road-scene (als ik die zo mag noemen). Is het daardoor moeilijk voor u om voldoende optredens in Nederland te krijgen?
Amina Figarova: Ik vind dat ik enorm gelukkig ben om te kunnen doen wat ik echt wil doen, met een druk concertprogramma in Nederland en in het buitenland. We reizen heel veel door de hele wereld, en gelukkig, want alle verschillende culturen die ik tegenkom, zijn een inspiratie voor mijn muziek.

MA: ‘Come escape with me’ stond hoog in de Amerikaanse jazzhitlijsten. ‘September Suite’ zal vanwege het thema waarschijnlijk ook veel Amerikaanse jazzliefhebbers aanspreken. Droomt u al van een doorbraak in Amerika?
Amina Figarova: Ik vond het enorm leuk om vier weken in de top tien te staan, het geeft een heel leuk gevoel voor de hele band. Het is een soort erkenning voor je werk, voor wat we gemaakt hebben.

MA: Ik moest bij het luisteren van ‘Come escape with me’ denken aan de prachtige muziek die mensen als Herbie Hancock, McCoy Tyner en Wayne Shorter voor grote bezettingen hebben geschreven. In hoeverre beschouwt u zichzelf als onderdeel van de jazztraditie. Bestudeert u het werk van dergelijke grootheden bijvoorbeeld en voelt u zich betrokken bij de hedendaagse jazz?
Amina Figarova: Je hebt net mijn grote voorbeelden genoemd. Zowel het schrijven als het uitvoeren vind ik een heel spiritueel en intiem proces. Je geeft jezelf naar het publiek toe bloot. Daarom is het voor mij moeilijk om over mijn gevoel en mijn bewustzijn te theoretiseren. Ik wil mijzelf niet in een hokje stoppen van traditionele of wat dan ook voor stijlen, ik heb sowieso moeite met het begrip hedendaagse muziek. Wat is hedendaagse muziek? Voor mij is het de muziek die gebeurtenissen van nu vertaalt, en die hoeft niet per se avant-garde te zijn. Nogmaals geen hokjes voor mij, ik weet niet hoe ik mij morgen voel en in welke richting ik ga schrijven. Ik sta voor alles open.

• Amina Figarova website